Payızlıq yumşaq buğda genotiplərinin gövdə hissələrinin parametrləri
Cədvəl 2
s/s
Nümunənin adı
Uzunluğu sm
Ortadan diametri mm
Vahid uzunluğunun quru çəkisi mq/sm
Bitki
boyu,
sm
sünbül
altlıcağı
3-cü
buğumarası
2-ci
buğumarası
sünbül
altlığı
3-cü
buğumarası
2-ci
buğumarası
sünbül
altlığı
3-cü
buğumarası
2-ci
buğumarası
1 BEZOSTAYA1
28,9
20,1
16,4
2,82
3,53
4,14
7,5
9,7
13,7
91
2 QIZIL BUĞDA
30,9
22,1
16,8
2,84
3,82
4,14
8,0
12,4
12,0
92
3 ŞƏKİ 1
27,8
18,3
13,3
2,70
3,53
4,02
7,4
11,4
13,2
95
4 SÖNMƏZ
28,1
23,3
21,0
2,57
3,70
4,12
6,3
9,6
11,0
104
5 ARAN
23,1
13,7
11,5
2,41
3,29
3,56
6,9
11,3
13,3
79
6 VOSTORQ
23,7
12,6
10,0
2,68
3,40
3,71
8,1
14,3
21,2
69
7 MUROV2
30,3
20,8
13,3
2,76
3,62
4,08
8,6
12,4
15,5
88
8 QOBUSTAN
33,5
17,7
11,7
3,03
3,37
4,46
7,4
10,5
13,0
88
9 TALE38
23,5
15,7
10,8
2,74
3,71
4,26
8,8
13,8
18,2
77
10 FATİMƏ
32,2
16,9
11,3
2,72
3,45
3,74
7,9
10,7
12,9
88
11 QIRMIZI GÜL 1
23,2
14,4
8,7
2,22
3,05
3,69
6,7
12,0
13,2
68
12 ZİRVƏ 85
28,1
16,9
11,7
2,70
3,75
4,44
7,9
13,7
20,2
85
13 FERRUGİNEUM 2/19
27,9
17,9
12,2
2,82
3,52
3,44
6,3
9,9
11,0
85
14 11 IWWYT№ 20
34,6
22,1
16,5
2,61
3,62
4,06
6,4
9,9
11,3
104
15 LƏYAQƏTLİ 80
27,9
18,0
13,1
2,67
3,83
4,38
7,3
10,7
12,7
95
16 7 WON-SA № 477
33,2
17,2
14,6
2,46
3,14
3,58
7,3
10,5
12,5
104
17 4
th
FEFWSN № 50
37,2
20,4
13,0
2,55
3,76
3,88
7,0
13,5
14,0
95
18 12 IWWYT № 17
33,3
19,8
17,0
2,46
3,27
3,66
7,1
11,1
12,8
103
19 12 IWWYT № 6
32,5
23,9
17,9
3,01
4,02
4,33
7,1
12,0
12,7
96
20 12 IWWYT № 8
26,4
15,3
12,3
2,45
3,35
3,60
6,6
10,6
12,0
89
21 12 IWWYT № 9
29,0
18,6
15,1
2,54
3,45
4,06
6,6
9,9
11,7
104
ORTA
29,3
18,4
13,7
2,66
3,53
3,97
7,3
11,4
13,7
90
VƏ %
7,0
7,0
7,7
7,0
5,4
5,1
9,7
13,9
12,6
2,9
ƏKÖF
2,0**
1,6**
1,4**
0,23**
0,24**
0,26**
0,88**
2,0**
2,2**
4,3**
53
2013-2014-cü vegetasiya ilində tədqiq olunan genotiplərin 3-cü və 2-ci
buğumaralarının uzunluğunun orta qiyməti uyğun olaraq 18,4 və 13,7sm olduğu və
genotiplər arasındakı fərqin 0,01 səviyyəsində önəmli olduğu görülmüşdür. 3-cü
buğumarası
12 IWWYT №6
, Sönməz,
11 IWWYT №20
, və Qızıl buğda genotiplərində
23,9-22,1sm arasında (a,b qrupu) ən uzun,Vostorq, Aran və Qırmızı gül 1 genotipləri
isə 12,6-14,4sm arasında (m, l qrupu) ən qısa olmuşdur. 2-ci buğumarası isə Sönməz,
12 IWWYT №6, 12 IWWYT №17
və Qızıl buğda genotiplərində 21,0-16,8sm arasında ən
böyük, Qırmızı gül1, Vostorq, Tale38, Fatimə genotiplərində isə 8,7-11,3sm (l, k
qrupu) olmaqla, ən kiçik qiymətə malik olmuşdur. 3-cü və 2-ci buğumaralarının
uzunluqları da sünbül altlığında olduğu kimi əsasən hündür boylu genotiplərdə uzun,
qısa boylularda isə qısa olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, Şəki1 və
7 WON-SA №477
genotipləri hündür boylu (104 sm) olmalarına rəğmən onlarda 2-ci buğumarasının
uzunluğu digər hündürboylulara nisbətən az olmuşdur (13,3 və 14,6sm). Bu xüsus
həmin genotiplərin 2-ci buğumarasının uzunluğu daha çox olan Bezostaya 1, Sönməz,
11 IWWYT №20, 12 IWWYT №17, 12 IWWYT №6
və
12 IWWYT №9
genotiplərinə
nisbətən yatmaya qarşı daha davamlı olmalarına səbəb olmuşdur.
Sünbül altlığının, 3-cü və 2-ci buğumaralarının ortadan diametrlərinin ölçülərində
genotiplər arasında 0,01 səviyyəsində statistik önəmli fərqlər müşahidə edilmişdir.
Sünbül altlığının ortadan diametri Qobustan,
12 IWWYT №6
, Qızıl buğda, Bezostaya1
və Ferrugineum 2/19 genotiplərində 2,82-3,03mm (a qrupu) olmaqla ən yüksək,
12
IWWYT №8
, Aran və Qırmızı gül1 genotiplərində isə 2,45-2,22mm (f qrupu) olmaqla
ən kiçik dəyərlərə malik olmuşdur. 3-cü və 2-ci buğumaralarının diametrlərində də
genotiplər arasında fərqlər müşahidə edilmişdir. Sünbül altlığının ortadan diametri
yüksək qiymətə malik olan genotiplərin 3-cü və 2-ci buğumaralarının da diametrləri
əsasən yuxarı və əksinə sünbül altlığının diametri kiçik olan genotiplərin 3-cü və 2-ci
buğumaralarının da diametri əsasən kiçik olmuşdur.
Gövdənin parametrlərindən biri də onun doluluq dərəcəsi, başqa sözlə vahid
sahəsinin çəkisidir. Bu parametri müqayisə etmək üçün tərəfimizdən gövdə hissələri
sabit çəkiyə gələnə qədər qurudulmuş və quru çəki həmin hissənin uzunluğuna
bölünmüşdür. Alınan nəticələrdən göründüyü kimi (cədvəl 2) gövdə hissəsinin vahid
uzunluğunun quru çəkisinə (VUQÇ) görə tədqiq olunan genotiplər arasında
statistikönəmli fərqlər vardır. Cədvəldən göründüyü kimi, Tale38, Vostorq, Murov 2,
Zirvə85 genotiplərinin VUQÇ-i gövdənin hər üç hissəsində yüksəkdir.
Ferrugineum2/19, Sönməz,
11 IWWYT №20, 12 IWWYT №9, 12 IWWYT №8
və s. bir sıra
genotiplərin isə bu parametrləri hər üç hissədə aşağıdır. Vostorq, Murov 2, Tale38,
Zirvə85 genotiplərində xüsusilə 2-ci buğumarasının VUQÇ-i digər genotiplərə
nisbətən xeyli yüksək olduğu müşahidə edilmişdir.
Beləliklə, 21 payızlıq yumşaq buğda genotipinin gövdə parametrlərinin
müqayisəli tədqiqi öyrənilən parametrlərin qiymətində statistik önəmli fərqlərin
olduğunu göstərmişdir. Bu baxımdan gələcəkdəgövdə parametrlərinin digər
morfofizioloji parametrlər və məhsuldarlıqla əlaqəli şəkildə daha ətraflı öyrənilməsi,
quraq dəmyə şəraitdə payızlıq yumşaq buğdan seleksiyasında mühüm rol oynaya
bilər.
|