Oʻzbeкiston respubliкasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Kadirov axborot texnologiyalari
Elektron hukumat tizimini joriy etilishini tartibga
Yüklə 10,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.2. Elektron hukumat tizimini joriy etilishini tartibga
soluvchi huquqiy hujjatlar va uni tashkil etuvchilari Oʻzbekiston Respublikasi elektron hukumat sohasidagi faol ishini 2002-yil 30-mayda imzolangan PF-3080-son “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish toʻgʻrisida”gi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonidan soʻng boshlagan. Ushbu farmonning qabul qilinishi Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida Kompyuterlashtirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish boʻyicha Muvofiqlashtiruvchi Kengash tuzilishiga, Oʻzbekiston pochta va telekommunikatsiyalar agentligini Oʻzbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi etib qayta tashkil etilishiga, kompyuter va axborot texnologiyalarini rivojlantirish, hamda joriy etish markazi tashkil qilinishiga olib keldi. Mazkur farmon orqali, Oʻzbekistonda axborot kommunikatsiya texnologiyalari amaliyotga 291 joriy etishni yanada chuqurlashtirish, axborot kommunikatsiya texnologiyalari potensialidan keng foydalanish borasida me’yoriy- huquqiy hujjatlar ishlab chiqilishi boshlangan, respublikamizda elektron hukumat tizimining keyingi istiqboli uchun zamin yaratilgan edi. Albatta, har qanday ishda boʻlgani kabi, elektron hukumatni amaliyotga tadbiq etishda ham, qonunchilik, me’yoriy- huquqiy baza eng asosiy oʻrin tutadi. Bu borada, 2003-yil soʻngida qabul qilingan «Axborotlashtirish haqida» va «Elektron raqamli imzo haqida»gi qonunlar muhim qadam boʻlib xizmat qildi. 2007-yil esa, Oʻzbekistonda elektron hukumatni shakllantirish borasida muhim amaliy qadamlar tashlangan, e’tiborga molik yil boʻldi. Vazirlar Mahkamasining Qarori bilan (VMQ №181, 23.08.2007), Davlat organlarining oʻzaro hamda, fuqarolar va muassasalar bilan munosabatlarini, elektron hukumat xizmatlarini taqdim etish orqali yoʻlga qoʻyish borasida ustuvor yoʻnalishlar belgilab olindi. Maxsus nizom orqali, axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qoʻllash orqali koʻrsatiladigan interaktiv davlat xizmatlarining standartlarini yaratish va asosiy davlat interaktiv xizmatlari roʻyxati qabul qilindi. Vazirlar Mahkamasining 2007-yil 17-dekabrdagi №259 qarori bilan, hukumat portalida axborot taqdim etish va interaktiv xizmatlar koʻrsatishni takomillashtirish borasida muhim ishlar amalga oshirildi. 2009-yil 21-apreldagi №116 hukumat qarori bilan, davlat organlarining internet tarmogʻida taqdim etishi lozim boʻlgan, 9 xil tematikaga biriktirilgan, jami 102 xil axborot turlari roʻyxati, shuningdek, ularning yangilanib turishi muddatlari oʻrnatildi. 2002-2012-yillarda, Oʻzbekistonda axborot kommunikatsiya texnologiyalari sohasini rivojlantirish, interaktiv davlat xizmatlari va elektron hukumatni shakllantirish borasida 10 dan ortiq qonun hujjatlari va boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Oʻzbekistonda elektron hukumatni shakllantirishning huquqiy asoslari borasida 2012-yil eng katta burilish yili boʻldi. 2012-yilda qabul qilingan jami 4 ta qonun hujjatlarida, Oʻzbekistonda elektron hukumatni amaliyotga joriy etishni jadallashtirish borasida asosiy chora-tadbirlar va aniq yoʻnalishlar belgilab olindi. Avvalo, 2012- yil 21-mart kuni imzolangan PQ-1730 «Zamonaviy axborot 292 kommunikatsiya texnologiyalarini yanada joriy etish va rivojlantirish chora tadbirlari» haqidagi Prezident qarori orqali, oʻz ichiga 21 ta aniq chora-tadbirlarni qamrab olgan, 2012-2014- yillarga moʻljallangan maxsus dastur tasdiqlandi va uning ijrosi maxsus Muvofiqlashtiruvchi Kengashga yuklandi. Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 30-dekabrdagi №378 «Interaktiv davlat xizmatlari koʻrsatishni hisobga olgan holda internet tarmogʻida Oʻzbekiston Respublikasining hukumat portali faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida» qarori bilan, elektron hukumatni yanada rivojlantirish va davlat boshqaruviga zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etishda koʻmaklashish maqsadida, yagona davlat interaktiv xizmatlari portali (yagona portal) tashkil etish va uning texnik va texnologik asoslari bayon qilingan nizom qabul qilindi. Yuqorida eslab oʻtilgan barcha me’yoriy-huquqiy qonunchilik hujjatlari, Oʻzbekistonda interaktiv davlat xizmatlari, hamda elektron hukumatni joriy qilish, uni rivojlantirish borasida bosqichma-bosqich, evolyusion huquqiy poydevorni yaratishga xizmat qildi. 2013-yilda ham bu boradagi mantiqiy izchillik davom etib, aytish mumkinki, haqiqiy ma’noda Oʻzbekiston elektron hukumatining huquqiy poydevorini mustahkamlagan muhim qonun hujjatlarining qabul qilinishi bilan ahamiyatli boʻldi. Xususan, bu borada, Vazirlar Mahkamasining 25-yanvar 2013-yil 18-sonli qarori bilan davlat boshqaruvining samaradorligi va yuridik, hamda jismoniy shaxslarga interaktiv davlat xizmatlari koʻrsatish sifatining oshirilishini ta’minlovchi «Elektron hukumat» tizimini shakllantirish alohida ustuvor vazifa qilib belgilandi. Qolaversa, mazkur qarorda «Elektron hukumat» tushunchasiga, oʻzbek tilida rasmiy tushuntirish – ta’rif berildi. Elektron hukumat tushunchasiga Oʻzbekiston hukumatining tavsifi: Elektron hukumat tizimi – axborot-kommunikatsiya texnoloyalarini qoʻllash yoʻli bilan yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan davlat xizmatlari, hamda davlat organlarning faoliyati natijalari toʻgʻrisida axborot olish tezkorligi va qulayligi sifat jihatdan yangi darajasini ta’minlovchi davlat organlarining faoliyatini tashkil qilish shaklidir. 293 «Elektron hukumat» toʻgʻrisidagi qonun Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti tomonidan 9.12.2015-y. imzolandi. «Elektron hukumat» tizimi – bu ma’lumotlar bazasi va axborot tizimi komplekslarini yaratish boʻyicha tadbirlar va loyihalar roʻyxatini oʻz ichiga oluvchi Oʻzbekiston Respublikasi Milliy axborot-kommunikatsiya tizimlarini 2013-2020-yillar mobaynida rivojlantirish kompleks dasturini amalga oshirish. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining «Oʻzbekiston Respublikasining Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida» 2013-yil 27-iyundagi PQ-1989-son qarorida “Respublika milliy axborot-kommunikatsiya tizimlarini 2013-2020-yilllar mobaynida rivojlantirish kompleks dasturi” tasdiqlandi. Ushbu kompleks dastur quyidagilarni oʻz ichiga oladi: Oʻzbekiston Respublikasida 2013-2020-yillar mobaynida telekommunikatsiya texnologiyalari, tarmoqlari va infrastrukturasini rivojlantirish; «Elektron hukumat» tizimi axborot tizimi komplekslari va ma’lumotlar bazasini yaratish boʻyicha tadbirlar va loyihalar roʻyxati (rasm-9.5). Shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Milliy axborot- kommunikatsiya tizimlarini 2013-2020-yillar mobaynida rivojlantirish kompleks dasturini amalga oshirishni muvofiqlashtiruvchi Respublika komissiyasi tashkil etildi. Oʻzbekiston Respublikasida 2013-2020-yillar mobaynida telekommunikatsiya texnologiyalari, tarmoqlari va infrastrukturasini rivojlantirish dasturi quyidagilardan iborat: optik tarmoqlarni kengaytirish; optik tolali aloqa tizimlarini qurish; yuqori qurilmalarni oʻrnatib, tarmoq imkoniyatlarini kengaytirish; «OʻzMobayl» mobil tarmogʻini hududlarda rivojlantirish – 1-bosqich yuqori tezlikdagi internet xizmatlarini koʻrsatish (EVDO texnologiyasi); 294 «OʻzMobayl» mobil tarmogʻini hududlarda rivojlantirish – 2-bosqich yuqori tezlikdagi internet xizmatlarini koʻrsatish (LTE texnologiyasi); 3G, 4G LTE va boshqa mobil aloqa operatorlarini hisobga olgan holda mobil aloqa tarmoqlarini rivojlantirish; kommutatsiya markazlarini modernizatsiyalash; paketli kommutatsiya halqaro markazlarini kengaytirish; Oʻzbekiston Respublikasi magistral tarmoqlarining oʻtkazuvchanlik qobiliyatini kengaytirish; ma’lumotlarni uzatish multiservis tarmoqlarini qurish; magistral optik tolali aloqa liniyalarini qurish; axborot-ma’lumot xizmatlari markazlarini yaratish (call- center); tez-tez foydalaniladigan ma’lumotlarni saqlash markazlarini yaratish (keshlash markazlari); davlat va xoʻjalik boshqaruvi, mahalliy xokimiyat organlari korporativ va lokal-hisoblash tarmoqlarini yaratish va modernizatsiya qilish. 9.5 – rasm. Interaktiv davlat xizmatlari tizimini tashkil etish sxemasi (“Elektron hukumat” tizimi) 295 «Elektron hukumat» tizimi ma’lumotlar bazasi va axborot tizimi komplekslarini yaratish boʻyicha tadbirlar va loyihalar roʻyxati: «Elektron hukumat toʻgʻrisida» Qonun loyihasini yaratish; «Elektron hukumat» tizimi doirasida ma’lumotlar almashish va idoralararo oʻzaro munosabat boʻyicha davlat standartlarini yaratish va tasdiqlash; «Elektron hukumat» tizimida tadbirkorlik subyektlari va aholi bilan elektron shaklda oʻzaro munosabatga oʻtishni ta’minlashda qonunchilikni takomillashtirish; ma’lumotlarni yigʻish va qayta ishlash mexanizmlarini standartlashtirishni hisobga olgan holda koʻchmas mulkni roʻyxatdan oʻtkazish va kadastr axborot tizimi kompleksini yaratish; Oʻzbekiston Respublikasi Milliy geografik axborot tizimini yaratish; jismoniy shaxslar ma’lumotlar bazasini shakllantirish (unikal identifikator bilan); yuridik shaxslar ma’lumotlar bazasini shakllantirish (unikal identifikator bilan); spravochniklar va klassifikatorlar ma’lumotlar bazasini shakllantirish; avtoulovlarni roʻyxatdan oʻtkazish boʻyicha yagona ma’lumotlar bazasini shakllantirish; interaktiv davlat xizmatlari yagona portalini yaratish va rivojlantirish; xizmatlarni koʻrsatuvchilarning billing tizimlari bilan integratsiyasini hisobga olib, real vaqt rejimida chakana toʻlovlarni amalga oshiruvchi kliring tizimini yaratish; «Elektron hukumat» idoralararo integratsion tizimini yaratish; kompyuter va axborot texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish markazi «Uzinfokom» strukturasida «Elektron hukumat» tizimi ma’lumotlarini qayta ishlovchi markaz yaratish; «Elektron hukumat» tizimi foydalanuvchilarining yagona identifikatsiya tizimini yaratish va joriy etish; 296 davlat xaridlari sohasida interaktiv xizmatlarni koʻrsatuvchi “Xarid” axborot tizimi kompleksini integratsiya qilish; soliq sohasida interaktiv xizmatlarni koʻrsatuvchi “Soliq” axborot tizimi kompleksini integratsiya qilish; bojxona yuklarini rasmiylashtirish boʻyicha interaktiv xizmatlarni koʻrsatuvchi “Bojxona” axborot tizimi kompleksini integratsiya qilish; litsenziyalash sohasida interaktiv xizmatlarni koʻrsatuvchi “Litsenziya” axborot tizimi kompleksini yaratish; davlat byudjeti ijrosida ma’lumotlarni saqlash, tizimlashtirish, qayta ishlash, yigʻish uchun “Byudjet” axborot tizimi kompleksini integratsiya qilish; sogʻliqni saqlash Milliy integrallashgan axborot tizimini yanada rivojlantirish uchun hamda sogʻliqni saqlash sohasida interaktiv xizmatlarni koʻrsatuvchi “Sogʻliqni saqlash” axborot tizimi kompleksini yaratish; ta’lim sohasida interaktiv xizmatlarni koʻrsatuvchi “Ta’lim” axborot tizimi kompleksini yaratish; kommunal xoʻjalik sohasida interaktiv xizmatlarni koʻrsatuvchi “Kommunal” axborot tizimi kompleksini yaratish; sudlar va notariuslar faoliyati haqida ma’lumotlarni saqlash, qayta ishlash, toʻplash boʻyicha “Adliya-2” axborot tizimi kompleksini yaratish; davlat organlari haqida statistik ma’lumotlarni ta’minlash boʻyicha “Davlat boshqaruvi” axborot tizimi kompleksini yaratish; nafaqa ta’minoti sohasida interaktiv xizmatlarni koʻrsatuvchi “Nafaqa” axborot tizimi kompleksini integratsiya qilish; “Elektron hukumat” tizimini joriy qilish va uning samarali ishlatilishida ishtirok etuvchi Davlat va xoʻjalik boshqaruvi, mahalliy xokimiyat organlari xodimlarini AKT boʻyicha oʻqitish va malakasini oshirish maqsadida “Elektron hukumat” oʻquv markazini yaratish. Koʻrinib turibdiki, Oʻzbekistonda, elektron hukumatni tashkil qilish borasida hukumat darajasida katta e’tibor koʻrsatilmoqda. Oʻzbekistonda elektron hukumat tizimini yanada rivojlantirish maqsadida, maxsus markaz – «Elektron hukumat tizimini 297 rivojlantirish markazi» hamda, «Axborot xavfsizligini ta’minlash markazi» tashkil qilindi. Oʻzbekistonda elektron hukumat tizimini rivojlantirish va qoʻllab quvvatlash, uning me’yoriy-huquqiy bazasi, uslubiy va texnologik ta’minoti va tizim uchun mas’ul tashkilotlarning moddiy texnik bazasini mustahkamlashga oid oʻta muhim ustuvor vazifalar aniq belgilab berildi. Davlat xokimiyati va tashkilotlarda axborot texnologiyalaridan foydalanishdan maqsad tashkilotlarni birgalikda ishlash tezligi va samarasini oshirish, hamda barcha fuqarolarga xizmat koʻrsatishni taqdim etishdan iborat. AKTdan foydalanish boshqaruv samaradorligini va milliy raqobatdoshlikni oshirishga olib keladi. AKTni rivojlantirishning turli omillari mavjud, ulardan biri bu siyosiy-huquqiy faktor hisoblanadi. Bu siyosiy-huquqiy faktor ratsional natijalarga erishish va xulosalar qilish faoliyatini puxta rejalashtirish siyosatidir. Jahon tajribasida elektron hukumat tizimi quyidagi asosiy texnologik tamoyillar poydevorida shakllangan: (shu jumladan Oʻzbekiston elektron hukumat tizimi ham). 1) G2G (Government to Government) – Davlat – davlatga; 2) G2C (Government to Citizens) – Davlat fuqarolarga; 3) G2F (Government to Foreigners) – Davlat xorijliklarga; 4) G2B (Government to Business) – Davlat biznesga. Ba’zi davlatlarning elektron hukumat tizimi shuningdek quyidagi tarmoqlarga ham ega: G2S (Government to Science) – Davlat-Ilm-fanga; G2N (Government to third sector) – Davlat- uchinchi sektor. Endi mazkur yoʻnalishlarni batafsil tahlil qilsak: 1) G2G (Government to Government) – Davlat-davlatga – bunda Davlat boshqaruvi apparati ichki strukturalari, markaziy va mahalliy hokimiyatlar, turli davlat idora, tashkilot va muassasalari orasidagi oʻzaro munosabatlarda elektron hukumat tizimini joriy etish, elektron hujjat aylanishi, davlat organlari faoliyatining shaffofligi ortishi, doimiy monitoring va hisobot shakllari kabilar amalga oshiriladi. 2) G2C (Government to Citizens) – Davlat fuqarolarga – bu tizimda esa, fuqarolar, yagona davlat interaktiv xizmatlari portali 298 orqali, oʻzlarining davlat organlariga ariza, shikoyat yoki taklif kabi murojaatlarini elektron tarzda yuborishlari va ularga javob olishlari, turli xil davlat xizmatlaridan foydalanishlari, ya’ni, masalan, rasmiy hujjatlarning elektron nusxalarini shakllantirib olishlari, turli xil ma’lumotnoma, xabarnomalarni olishlari, shuningdek turli xil toʻlovlar boʻyicha tranzaksiyalarni on-layn usulda amalga oshirishlari mumkin boʻladi. 3) G2F (Government to Foreigners) – Davlat xorijliklarga – bu tizimda, Davlat va xorijlik shaxslar oʻrtasida, milliy qonunchilik va halqaro hujjatlarga tayangan holda interaktiv xizmatlar koʻrsatilishi nazarda tutiladi. Masalan, viza masalalari, investitsiyalar, ta’lim va turizm sohalariga oid xizmatlar koʻrsatilishi nazarda tutiladi. 4) G2B (Government to Business) – Davlat biznesga – mazkur tizim esa, yuridik shaxslar, ishbilarmonlar va tadbirkorlar uchun ruxsatnomalar olish, turli xil rasmiy jarayonlarni interaktiv usulda soddalashtirilgan tarzda amalga oshirish, shuningdek, davlat yigʻimlari, toʻlovlar va hokazolarni on-layn amalga oshirish, hisobotlar va rasmiy murojaatlarni on-layn yuborish imkonini berishi koʻzlanadi. Yüklə 10,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|