Ish haqi to’g’risidagi turli XIL nazariyalar

1.
 
Ishchi kuchiga bo’lgan talabni oshirish. Kasaba uyushmalar nuqtai 
nazaridan ish haqini oshirishning eng qulay usuli ishchi kuchiga bo’lgan talabni 
kengaytirish hisoblanadi. Ishchi kuchiga bo’lgan talabning ortishi natijasida ish haqi 
29 

---

30 
stavkasi ham, ishchi o’rinlari soni ham ortadi. Kasaba uyushmalari bu talabni 
belgilovchi bir yoki bir necha omillarni o’zgartirish yo’li bilan ishchi kuchiga 
bo’lgan talabni ko’’aytirish mumkin. Xususan, ular quyidagilarga erishishga harakat 
qiladi: 1) ishlab chiqariladigan mahsulot yoki ko’rsatiladigan xizmatga talabni 
oshirish; 2) mehnat unumdorligini oshirish va 3) ishchi kuchi bilan birgalikda 
foydalanadigan boshqa ishlab chiqarish omillari narxlarini o’zgartirish. 
2.
 
Ishchi kuchi taklifini qisqartirish. Kasaba uyushmalari ishchi kuchi 
taklifini qisqartirish yo’li bilan ish haqi stavkasini oshirishi mumkin. Bunga quyidagi 
yo’llar bilan erishiladi: a) immigrastiyani cheklash; b) bolalar mehnatini qisqartirish; 
v) pensiyaga muddatida chiqishni qo’llab-quvvatlash; g) ish haftasini qisqartirishga 
yordam berish. 
Bulardan tashqari kasaba uyushmalari tadbirkorlarni o’z a’zolarini ishga 
yollashga majbur qilib, ishchi kuchi taklifi ustidan to’liq nazorat o’rnatadi. Kasaba 
uyushmalari o’z a’zolari sonini qisqartirish siyosati orqali (masalan, uzoq muddatli 
o’qitish, yangi a’zolarni qabul qilishni cheklash yoki taqiqlash) ishchi kuchi taklifini 
sun’iy ravishda qisqartiradi. Bu, o’z navbatida, ish haqi stavkasining ortishiga olib 
keladi. 
3.
 
Kasb bo’yicha malaka darajasini listenziyalash. Bu ma’lum mehnat turi 
taklifini cheklash vositasi hisoblanadi. Bunda kasaba uyushmalari korxona 
ma’muriyatiga ma’lum kasbdagi ishchilar aniq ko’rsatilgan talablarga javob bergan 
taqdirda ishga qabul qilishga ta’sir ko’rsatadi. Bu talablar o’z ichiga ishchining 
ta’lim darajasi, mutaxassislik bo’yicha ish staji, imtihon natijasi va shaxsiy 
tavsiflarini oladi.