Ish haqi to’g’risidagi turli XIL nazariyalar
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.
Kasaba uyushmalari jamoa shartnomalari tuzishda mono’ol holatga ega bo’lgan tadbirkorlarga qarshilik ko’rsatish yo’li bilan ham ish haqi stavkasini oshirishga erishishi mumkin. Buning natijasida ish haqini oshirish bilan bog’liq qo’shimcha sarflar, yangi ishchi kuchini yollash natijasida olinadigan qo’shimcha mahsulot hajmidan ortiq bo’ladi. O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 133-moddasiga binoan barcha xodimlar har yili mehnat ta'tiliga chiqish huquqiga ega, bu huquq mazkur korxonada olti oy uzluksiz ishlashdan so’ng beriladi. Shuni ta'kidlash lozimki, O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksiga ko’ra asosiy mehnat ta'tilining 15 kun davom etishi belgilangan, lekin xodimlar qo’shimcha ta'tillarining muddati jamoa shartnomasida bir necha kun ko’proq qilib belgilanishi mumkin. Qonun hujjatlari bo’yicha ta'til muddati bilan jamoa shartnomasida belgilangan ta'til muddati uchun hisoblangan summalar o ’rtasidagi farq O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 147-moddasiga binoan daromad (foyda) solig’i bo’yicha soliq solish bazasiga kiritilishi kerak. Xo’jalik yurituvchi sub'ektlarda xodimlar ishga qabul qilinayotganda ular bilan mehnat shartnomasi rasmiylashtiriladi. Xodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasida va uni ishga qabul qilish to’g’risidagi tashkilotning buyrug’ida mehnatga haq to’lash shartlari (tarif stavkasi yoki maosh), mehnatga haq to’lash tizimi (ishbay yoki vaqtbay-mukofot) ko’rsatilishi lozim. Mehnat shartnomasida uning boshlanishi va tugash muddati ko’rsatilishi kerak. Agar shartnomada muddat ko’rsatilmagan bo’lsa, u holda mehnat shartnomasi noma'lum muddatga tuzilgan deb hisoblanadi. Bu xodim bilan mehnat munosabatlari mehnat shartnomasining muddati tugashi munosabati bilan bekor qilinishi mumkin emas. Ish joyi (lavozimi) saqlanishi lozim bo’lgan xodimning ishda bo’lmagan vaqtiga mo’ljallab boshqa fuqaro bilan tuzilgan shartnomasi shu xodim ishga qaytgan kundan e'tiboran bekor qilinadi. Ishlab chiqarish xususiyati, mehnatni tashkil etish va unga haq to ’lash tizimidan kelib chiqib, korxonada birlamchi hujjatlarning quyidagi shakllari qo’llaniladi: ishbay ishga naryad; yo’nalish varaqasi; bajarilgan ish hajmi to’g’risida bildirgi; bajarilgan ish hajmini hisobga olish qaydnomasi; ishlarni qabul qilish dalolatnomasi. Naryadlar yakka tartibdagi mahsulot tayyorlaydigan yakka yolg’iz ishlab chiqarishlarda qo’llaniladi. Bir martalik va jamg’arish, shuningdek yakka tartibdagi 31 va brigada naryadlari farqlanadi. Bir martalik naryadlar bo’yicha smena yoki oy davomida bir turdagi ish rasmiylashtiriladi, jamg’arish naryadlari esa oy oxirida 32 yopiladi va turli xil ishlarni aks ettiradi. Yakka tartibdagi naryad bir ishchining ishi uchun rasmiylashtiriladi, agar ish brigada tomonidan bajarilsa, brigada ishini aks ettiradigan brigada naryadlari rasmiylashtiriladi. Mahsulot sexlar bo’yicha navbatma-navbat ishlov berish yo’li bilan tayyorlanadigan muntazam ishlab chiqarishlarda bajarilgan ishlar hajmini hisobga olish uchun yo’nalish xaritalari qo’llaniladi. Agar yo’nalish xaritasi bo’yicha ishlarni bir necha ishchi bajarsa, ular har birining ish haqi bajargan ishlar hajmi to’g’risidagi bildirgida aks ettiriladi. Ishchilar bir turdagi operatsiyalarni bajaradigan, ishlab chiqarish ommaviy xususiyatga ega bo’lgan korxonalarda ularning mahsulot ishlab chiqarishni bajarilgan ishlar hajmini hisobga olish qaydnomasi bilan rasmiylashtiriladi. Mehnatga haq to’lashning akkord tizimida brigadaning ish hajmi bajarilgan ishlarni qabul qilish dalolatnomasi bilan rasmiylashtiriladi. Ishning bir me'yordagi sharoitlaridan chetga chiqishlar qo’shimcha haq to’lash varaqalari bilan rasmiylashtiriladi. Vaqtbay ish haqini hisob-kitob qilish uchun asosiy hujjat bo’lib foydalanilgan ish vaqti tabeli hisoblanadi. U ish joylarida brigadirlar, ustalar, sex, bo’lim boshliqlari tomonidan to’ldiriladi. Ishda bo’lmagan kunlari quyidagi shifrlar bilan aks ettiriladi: “K”- kasallanish, “D”- dam olish kuni, “T”- ta'til va hokazo. Tegishlicha rasmiylashtirilgan birlamchi hujjatlar oy oxirida buxgalteriyaga topshiriladi, buxgalteriya xodimlari ularni diqqat bilan tekshiradilar, so’ngra har bir xodimga tegishli bo’lgan ish haqini hisoblaydilar va ma'lumotlarni ishlov berish uchun hisoblash markaziga topshiradilar yoki kompyuterga kiritadilar. Hisoblab chiqarilgan ish haqi xodimning shaxsiy schyotida ko’rsatiladi. Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|