Ziyoda masharipova

g ‘azabli joylarda
tarang, keskin, shiddatkor, sokin o‘rinlarda muloyim, his-hay-
ajonli lavhalarda esa, ehtirosli, titroq holda o‘zgarib tursin. 
Asar 
mazmunidan kelib chiqqan holda, ovozning past, baland yoki o ‘rtacha 
ohangda tovlanib turishi asar mohiyatini tushunish, ta’sirchanligini os- 
hirish barobarida, eshituvchiga cheksiz zavq-shavq ham bag‘ishlaydi.
Ikkinchidan, ifodali o ‘qishda og‘zaki ijrochining yuz ifodasi va 
harakatlari ham muhim ahamiyat kasb etadi. Ifodali o‘qish davomida 
harakatlardan shunday foydalanish lozimki, bu harakatlar aytilayotgan 
fikrlami yanada toMdirishga, bo‘layotgan voqealami ko‘z oldimizda 
yorqin jonlantirishga yordam bersin.
Notiq qaddini to‘g ‘ri va raso tutishi, yursa - ozgina va ba’zan 
yurishi, oldinga chiqsa - m e’yorida va ba’zida chiqishi, bo‘ynini 
bo‘shashtirmasligi, 
barmoqlarini 
o ‘ynatmasligi, 
lozim 
bo ‘lgan 
o ‘rinlarda, qo‘llarini cho‘zishi, osoyishta joylarda tushirishi, b a’zan
1 Qo‘ llanmaning dastlabki qismlarida ovoz haqida kengroq ma’ lumot berilgan. Qarang 42-bet.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qaddini egishi, xullas, asardagi vaziyat va qahramonlar holati bilan 
uyg‘un ravishda butun tanasini to‘g‘ri idora qila olishi kerak. Shuning- 
dek, yuz ifodasi, ko‘z qarashlarining o ‘zgarib turishi, lozim bo‘lganda, 
ko‘zlar mungli, g ‘amgin boqishi lozim boMganda, shodlikdan porlashi 
kabi harakatlar ham ifodali o ‘qishning samaradorligini belgilaydi.
men olim va shonli ustoz sifatida sizlarga o ‘git berib aytaman- 
ki, siz o ‘z nutqlaringizda g ‘azablanish, achchiqlanishni ham, g ‘amgin 
boMishni ham, yigMashni ham biling” , - deydi Sitseron1.
Demak, notiq o ‘zi so‘zlayotgan fikrlarga befarq boMmasligi hissi- 
yot bilan so4zlashi lozim ekan. Buning uchun esa o‘zgalaming dardi, 
ehtirosi va ruhiy holatini qalban his qila olishi zarur. Shundagina nutq 
jozibali va nutq mazmuniga uyg‘un harakatlar o ‘rinli kechadi.
“Majolis un-nafois” asarida ana shunday hissiyot bilan so‘zlab, 
kishilaming qalbini toMqinlantiruvchi notiqlardan biri Mavlono Ri­
yoziy haqida Navoiy shunday yozadi: