A zərbaycan Tibb Universitetinin Tədris Cərrahiyyə Klinikasında
Mülki Müdafiə sahəsində əsas
Yüklə 284,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Mülki Müdafiə sahəsində əsas məqsədlər aşağıdakı problemləri əhatə edir: - Əhalinin hərbi əməliyyatların aparılması və ya bu əməliyyatlar nəticəsində yaranan təhlükələrdən müdafiə olunmasının öyrədilməsi; - Əhalinin hərbi əməliyyat və təbii fəlakət nəticəsində yaranmış təhlükələr haqda xəbərdar edilməsi, təxliyyəsinin təşkili; - Maddi və mədəni sərvətlərin təhlükəsiz rayonlara təxliyyəsi; - Əhaliyə sığınacaqların və fərdi mühafizə vasitələrinin verilməsi; - Hərbi əməliyyat və təbii fəlakət nəticəsində əhali üçün yaranan təhlükə zamanı qəza xilasetmə işlərinin aparılması; - Mülki Müdafiə qüvvə və vasitələrinin daim hazırlığının təmin edilməsi. Qeyd etmək lazımdır ki, hər han- sı bir fövqəladə hal yarandıqda vətəndaşlar əhalinin və ərazilərin qorunması sahəsində qanunlara və digər hüquqi normativ aktlara cid- di riayət etməli, məişətdə, gündəlik əmək fəaliyyətlərində təhlükəsizliyi gözləməli, istehsalatda texnolo- ji intizamın, ekoloji təhlükəsizlik tə ləb lərinin pozulmasına yol verməməlidirlər. Hər bir vətəndaş əhalinin və ərazinin müdafiəsi, zərərcəkənlərə ilkin tibbi yardımın göstərilməsi, fərdi və kollektiv mühafizə vasitələrinin istifadəsi üsullarını mükəmməl bilməli, fövqəladə hal zamanı müəyyən edilmiş davranış qayda- larına əməl etməli, lazım gəldikdə qəza xilasetmə tədbirlərində yardım göstərməlidir. Qəza xilasetmə və digər təxirə- salınmaz işlərin həyata keçirilməsi məq sədi ilə ştatdankənar qəza xi- lasetmə dəstələri yaradılır və buraya 18 yaşından 60 yaşınadək kişilər və 55 yaşınadək qadınlar qəbul edilir. Dostu QAFArOVA, Mülki Müdafiə Tibb Xidmətinin Təşkili kursunun müəllimi MÜLKİ MÜDAFİƏ İŞİNİN QURULMASI MÜLKİ MÜDAFİƏ GÜNÜNƏ HƏSR OLUNMUŞ TƏDBİR Dərman bitkiləri http://www.amu.edu.az 15 mart 2014-ъц ил 6 u Qoxu hiss edə bilməmək, yəni anosmiya özbaşına meydana gələ biləcəyi kimi başqa problemlərlə bağlı olaraq da yarana bilər. Soyuqdəymə kimi bəzi
xəstəliklərdə qısamüddətli ola- raq görülə bilər ya da qalıcıola bilər. Bəzi insanlarda gö rülən azalmış qo xu duyğusuna isə hipozmiya de yilir. Bu insanlar bəzi qoxuları qəbul edərkən bəzilərini duya bilmir, ya da bəzi qoxular köhnəsindən fərqli alına bilər. Qoxu hiss etmə duyğusu dad duyğusu ilə yaxından əlaqəlidir. Ye- mə yin qoxusunu hiss edə bil- mədiyinizdə ehtimal ki, da- dı nı bilməkdə də problem yaşayırsınız. Bu problem kifa- yət qədər yemək yeməməyə, kilo itirməyə və bədəniniz üçün ehtiyacınız olan qidaları qəbul edə bilmədiyinizdən vitamin və mineral çatışmazlıqları kimi bəzi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Qoxu hiss et məmək ruh halına da tə- sir edə bilər. Qida, çiçək və buna bənzər qoxular hə yat sevinci verərkən, bu qo xu- ların hiss edilməməsi kə- dərli və ya depresiya hissinə səbəb ola bilər. Qoxu hiss etmə duyğusunun əskikliyi eyni zamanda yanğın səbə- bindən yaranan tüstü və ya qaz qoxusunun hiss oluna bil- məməsi səbəbindən təhlükə də yarada bilər. İnsanlar yaşlandıqca qoxu və ya dad bilmə duyğusu azalır. Ancaq qoxu duyğusu əs kik liyinə, ümumiyyətlə ya- ra lanma ya da bir sağlamlıq prob lemi səbəb olur. Anos- miya qısamüddətli ola bilər və sağlamlıq problemi yaxşılaşdıqda azalar, ya da bəzən qalıcı ola bilər.
- Mövsümi allergiyalar - Siqaret çəkmə - Bəzi dərmanlar - Baş zədəsi - Alsheymer xəstəliyi və ya şiş kimi bəzi beyin problemləri necə yoxlanılır? Diaqnoz üçün qulaq, burun, boğaz mütəxəssisi ailə və fərdi sağlamlıq barədə məlumat alır. Baş, boyun və burun müayinəsi edir. Bəzi vəziyyətlərdə, ey- ni zamanda, qoxu testləri, vi- ta min əskikliyi, ya da başqa sağlamlıq problemi axtarmaq üçün qan testləri, beyin prob- lemlərini qiymətləndirmək üçün MR və ya CT edilə bilər.
Müalicə
səbəbdən asılı
olaraq edilir. Qoxu hiss etmə duyğusu bir xəstəliyə bağlıdırsa, müalicə ilə birlikdə qoxu duyğusu düzələ bilər. Ancaq yaralanma, xəstəlik və ya əməliyyat qoxu sinirlərinə zərər versə, təkrar qoxu hiss etmək mümkün olmaya bilər. Bəzən qoxu duyğusu geri dönsə belə əvvəlkindən fərqli ola bilər. Bəzən də qoxu hiss etmə duyğusu özbaşına geri dönə bilər.
u Uzun illərdir ki, yenidoğulan uşa- ğın gələcək həyatında baş verə biləcək psixomotor, nitq, sen sor, koqnitiv və s. inkişaf ge ri likləri, həmçinin soma- tik statusun müxtəlif xəstəliklərinin erkən sələflərinin tapılması və vaxtında müalicə-profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsinə aid bütün dünyada coxsaylı elmi tədqiqat işləri aparılmaqdadır. Respublikamızda bu istiqamətdə apa- rılan elmi tədqiqat işlərinə böyük dəstək olaraq 2010-cu ildə Azərbaycan Res- publikası Prezidenti Yanında Elmin İnki- şafı Fondu tərəfindən keçirilən ilk qrant müsabiqəsində qalib hesab edilmiş layihələr sırasına Neonatologiya kafed- rasının əməkdaşları tərəfindən təqdim edilmiş “Vaxtından əvvəl doğulmuş uşaqların erkən yaşdakı neyro-somatik statusunun formalaşmasında perina- tal faktorların rolu” mövzusunda böyük həcmli elmi tədqiqat işi daxil edilmişdir. Hazırkı layihənin əsas məqsədi erkən yaş dövründə meydana çıxan müxtəlif neyro-somatik patologiyaların perina- tal proqnostik sələflərinin tapılması və erkən profilaktika proqramının tərtib edilməsidir. Layihə çərçivəsində Azərbaycan Tibb Universitetinin Neonatologiya kafedrası- nın əməkdaşları tərəfindən 300-dən cox az kütlə ilə doğulan uşaq tədqiqata cəlb edilmişdir. Tədqiqat nəticəsində aşkar edilmişdir ki, vaxtından əvvəl doğulma- nın ağırlıq dərəcəsindən və bətndaxili inkişafın ləngiməsindən asılı olaraq yeni- doğulan uşağın həyatının ilk sutkaların- dan müxtəlif orqanların zədələməsi üçün həssas markerlərin təyini sonrakı inki- şaf üçün mühüm proqnostik əhəmiyyət kəsb edə bilər. Bu, həm xəstəliyin kəskin dövründə patoloji prosesin ağırlıq dərəcəsinin düzgün qiymətləndirilməsi, həm də müalicə-profilaktik tədbirlərin erkən başlanması üçün əsas verə bilər. Layihə iştirakçıları tərəfindən neona- tal dövrdə olan patologiyaların kəskin dövründə ən cox zədələnməyə məruz qalan orqanlar – mərkəzi sinir siste- mi, böyrək, qaraciyər, bağırsaq funksi- yasının pozulmasının həssas və spe- sifik
markerlərlə qiymətləndirilməsi həyata keçirilmişdir. Müxtəlif orqanların zədələməsini və patologiyanın ağır- lıq dərəcəsini qiymətləndirmək üçün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Yanında Elmin İnkişafı Fondu tərəfindən layihə iştirakçılarına hər biri 90-180 nəfərin müayinəsi üçün nəzərdə tutul- muş 14 reagent dəsti təqdim edilmiş- dir. Ümumilikdə yenidoğulan uşaqların periferik qan nümunələrində aparılan 3000-dən çox müayinə Azərbaycan Tibb Universitetinin klinik-biokimyəvi laborato- riyasında həyata keçirilmişdir. Tədqiqatın nəticələri əsasında 20- dən çox elmi məqalə çap edilmiş, 10 məqalə isə çapa göndərilmişdir, onlar- dan 5-i xarici elmi jurnallar tərəfindən qəbul olunmuşdur. Layihə iştirakçıları tərəfindən 30 sentyabr 2011-ci il tarixdə türkdilli ölkələrin və türk toplumlarının 1-ci Tibb konqresində, 14-17 oktyabr 2011-ci ildə İngiltərədə keçirilən Avro- pa Pediatrik Tədqiqatlar Cəmiyyətinin 52-ci konqresində, 5-9 oktyabr 2012- ci ildə Avropa Pediatriya Cəmiyyətləri Akademiyasının Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirilmiş 4-cü Beynəlxalq Konqresində məruzələr olunmuşdur. Novbəti məruzənin 3-6 aprel 2014-cü il tarixində Beynəlxalq Neonatoloqlar Assosiasiyasının İspaniyanın Valensi- ya şəhərində keçiriləcək konfransında həyata keçirilməsi planlaşdırılır. Hazırkı layihə insan üzərində, xüsusilə yeni doğulmuş uşaqlarda aparılan elmi tədqiqat işi olduğundan, layihə iştirakçı- ları ilk növbədə Azərbaycan Respublikası Bioetika, Elm və Texnologiyaların Etikası üzrə Milli Komitədən müsbət rəy almış- lar. Həmçinin təqdim olunan layihə Avs- traliya Yeni Zellandiya Klinik Təcrübələrin Registrasiyası üzrə beynəlxalq komitədə qeydiyyatdan keçmişdir. Aparılmış elmi tədqiqat işi əsasında Azərbaycan Tibb Universitetinin Neonatologiya kafedra- sında iki tibb elmləri doktorlu, iki tibb üzrə fəlsəfə doktoru adı almaq üçün disserta- siya işi təsdiq edilmişdir və hazırda onla- rın hamısı yekunlaşmaq üzrədir. Hazırda qrant layihəsinin yekunlaşmaq üzrədir. Rəhbəri olduğum layihənin bütün iştirakçıları – dosent Səadət Ələsgərova, assistent Nuşabə Pənahova, assistent Püstə Orucova, baş laborant Afaq Axun- dova tədqiqatın yerinə yetirilməsində on- lara göstərilən böyük mənəvi və maddi dəstəyə görə Azərbaycan Respublikası Prezidenti Yanında Elmin İnkişafı Fon- duna dərin minnətdarlıqlarını bildirirlər. Çünki, layihənin həyata keçirilməsi müddətində fondun
əməkdaşları layihə iştitakçılarının qarşılaşdığı bütün problemlərin həllində öz köməkliklərini əsirgəməyiblər. “Vaxtından əvvəl doğulmuş uşaqların erkən yaşdakı neyro-somatik statusu- nun formalaşmasında perinatal faktorla- rın rolu” mövzusunda həyata keçirilmiş qrant layihəsi respublikamızda az çəki ilə doğulan uşaqların sonrakı inkişafı- na nəzarət istiqamətində bir sıra mü- hüm işlərə, xüsusilə, inkişaf geriliyi olan uşaqların vaxtında aşkarlanmasına və müalicə-reabilitasiya tədbirlərinin erkən başlanmasına, həmçinin konkret olaraq yarımçıq doğulmuşlar üçün inkişaf-rea- bilitoloq mütəxəssislərin hazırlanmasına böyük təkan verə bilər. səadət HÜsEYnOVA, Neonatologiya kafedrasının assistenti, layihənin rəhbəri “Vaxtından əvvəl doğulmuş uşaqların erkən yaşdakı neyro-somatik statusunun formalaşmasında perinatal faktorların rolu” Hindistanın “Karbonn” şirkəti eyni anda “Android” və “Windows Phone” mobil
əməliyyat sistemlərinin idarəetməsi ilə işləyən dünyanın ilk mobil qurğusunu buraxmaq niyyətindədir. Rabitə
və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyindən AzərTAc-a bildirmişlər ki, şirkət “Microsoft” korporasiyası ilə saziş imzalamışdır və artıq iyunda satışlara başlamağa hazırdır. Qeyri-adi qurğuda ikisistemliyin necə həyata keçiriləcəyi və qiymət barədə hələlik məlumat verilmir. Bununla belə, şirkət nümayəndələri qeyd etmişlər ki, qurğu kütləvi istifadəçilərdən daha çox texnologiya sahəsi ilə maraqlanan şəxslər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Hazırda “Windows 8” və “Android” sistemlərini özündə birləşdirən bir neçə hibrid planşet kompyuter istehsal edilmişdir. Bununla yanaşı, hələlik “Windows Phone” və “Android” ilə işləyən hibrid smartfon buraxılmamışdır.
ABŞ-ın Milli Aeronavtika və Kosmos İdarəsi (NASA) Günəş sistemindən kənarda yeni kəşf edilmiş 715 planetin olduğunu açıqlamışdır. AzərTAc Türkiyə mətbuatına istinadən xəbər verir ki, “Kepler” teleskopunun verdiyi məlumatları dəyərləndirən elm adamları bununla da qalaktikadakı planetlərin sayının təqribən 1700-ə çatdığını bildirmişlər. Yeni planetlərdən 4-də isə həyat üçün əlverişli şəraitin olduğu qeyd edilmişdir.
15 mart 2014-ъц ил http://www.amu.edu.az 7 Qışı-çilləni yola salmaq, yazı-yeni günü qarşılamaq məqsədi ilə keçirilən “Novruz çərşənbələri” adlı ritu- allarda da qədim azərbaycanlıların təbiətə təsir etmək, onu mülayimləşdirmək, işığı, günəşi çağırmaq arzu- niyyəti öz əksini tapmışdır. Yazın nəfəsi öncə hava və suya toxunur və bununla da, el arasında deyildiyi kimi “sulara ixtiyar verilir”, “sular çillədən çıxır”. “Sulara ixti- yar verilməsi”, daha doğrusu, suların ixtiyarının özünə qaytarılması o deməkdir ki, həmin gündən başlayaraq daha sular donmur, şaxta-qış onu dondurub ixtiyarını əlindən ala bilmir. İkinci çərşənbədə, “Əkinlər çillədən çıxır”, torpaq qarını-buzunu əridib, nəfəsinin buğuyla toxumu cücərdir, əkini dikəldir. Üçüncü çərşənbədə ağaclara ixtiyar verilir,”ağaclar çillədən çıxır”. Həmin çərşənbədə ağaclar qiş yuxusundan oyanır və tumur- cuğa dolmağa başlayır. Ən sonda- axır çərşənbədə ya- zın nəfəsi, canı-qanı onları tərpədir-heyvanların, quş- ların, adamların qanı yerindən oyanır. Beləcə, yaşayış, varlıq yeni bir axara düşür. Çərşənbələrdə tonqal qalanması, göyə yanar fişənglər, tarixən üçkü- lopa atılması, bayram süfrəsi düzəldilməsi Azərbaycanda qədim el adətidir. Tonqal qalamaq, oddan attanmaq, başı üzərində lopa-üskü fırlayıb göyə atmaq, əski mifik dünyagörüşlə bağlı bir məsələdir. İşiğın, günəşin gücünə inanan qədim insan odun-alovun köməyi ilə yabançı ruhları, soyuq, qa- ranlıq, xəstəlik gətirən, yaşayışa sıxıntı verən pis-şər qüvvələri qovub uzaqlaşdırmağın mümkünlüyünə ina- nırdı. Burada bütün məqamlarda od günəşin rəmzi kimi düşünülürdü. Çillədən- qışdan çıxmaq üçün tonqal, od yandırılması əslində dolayısı ilə həm də Günəşin-yazın çağırılması mərasimidir. Bu mərasim zamanı tonqalın üzərindən atılarkən:
söylənilməsi də əski təsəvvürdə, cillədən, qısın ağrı- acısından qurtulmaq üçün oda- mikrodönüşə bir xilas- kar kimi yanaşılması qənaəti ilə bağlıdır. İlaxır çərşənbədə icra olunan bütün mərasim, oyun və əyləndirici vasitələr bütövlükdə bir tam halında yüngülləşdiricilik, saflaşdırıcılıq funksiyası daşıyır və həmin funksiya yeni ovqatın, yen ruhun-yaz ovqatının, yaz ruhunun, yaz gününün gəlişi və qəbulu üçün psixo- loji-estetik zəmin hazırlayır. İnsanlığın ilk çağlarından kök alıb gəldiyindən yaz mərasimi etnik fərqlərdən asılı olmayaraq müxtəlif xalq- ların çeşidli adlar altında keçirdiyi bu bayramın tərkibində əski-mifik təsəvvürlərlə bağlı çox sayda oxşar ünsürlər müşahidə edilməkdədir ki, onların böyük əksəriyyəti ti- poloji səciyyə daşıyır. Slavyan paskası ilə Türk Novruzu, yaxud Yunan Dionesi arasındakı bənzəyiş və paralellər bu baxımdan təsir amili kimi yox, ilkin- ibtidai çağların mifik dünya durumundan gələn tipoloji oxşarlıq kimi dəyərləndirilməlidir. Tonqal qalanması, yumurta boyan- ması, şirniyyat hazırlanması, süfrə bəzədilməsi, musiqi, rəqs, oyun, maskarad tamaşalar göstərmək, mahnı oxumaq və s. kimi eyni tipoloji bənzəyiş digər xalqların yaz mərasimlərində də müşahidə edilməkdədir. Novruz süfrəsinə bol nemətlərin düzülməsi də yeni ildən xeyir-bərəkət bolluq-firavan həyat diləmək arzu- istəyinin rəmzi ifadəsidir. Yeddi cür nemətin süfrəyə qoyulması müqəddəs sayılan yeddi rəqəminin uğur gətirəcəyinə inamla bağlıdır. Yazın gəlişinin daha yaxın iqlim qurşağında olan xalq- lar tərəfindən eyni zamanda bayram edilməsi tamamilə təbiidir. Novruzun qırğız-qazax-tacik, yaxud özbək- əfqan, eləcə də Azərbaycan-Anadolu-İran-İraq oxşarlı- ğı bu baxımdan bir çox başqa cəhətlərlə yanaşı, coğ- rafi şərait və iqlim uyğunluğundan irəli gəlir. Bununla belə hər bir etnosun və bölgənin başqalarında təkrarı olmayan bənzərsiz yaz mərasimi və ayinləri mövcuddur. Məsələn, Azərbaycan Novruzunun mühüm atributu olan “Kosa-Kosa” mərasimində “Kosa”-köhnə ilin təmsilçisi olan qocalmış keçi obrazında çıxış edir və mərasimin sonunda oyun-tamaşaya daxil olan yeni, gənc keçi tərəfindən qovulur və öldürülür. Novruz bir mövsüm mərasimi kimi iri miqyaslı coğrafi hüdudlara yayıldığından və hər il istisnasız olaraq uy- ğun təqvim məqamında böyük coşqu ilə keçirildiyindən müxtəlif tarixi mərhələlərdə hakim ideoloji sistemlər ondan siyasi məqsədlər üçün istifadə etməyə cəhd etmişlər. Beləliklə, indiki halda tarixin dərin qatlarından yol alıb gələn Novruz bayramının tərkibi aşağıdakı iki əsas qat- dan ibarətdir:
Bu gün Azərbaycanda keçirilən Novruz sözün həqiqi mənasında, təbiətin oyanışı, yazın gəlişi ilə bağlı in- sanın işığa, həyata, yeni günə, xoş güzarana, aydın sabahlara inamını ifadə edən saf və duru bir təqvim mərasiminə çevrilmişdir. Humanizim, quruculuq, xeyir- xahlıq, xoş ünsiyyət və səmimi münasibət, insanı ucal- dan, kamilləşdirən mənəvi dəyərlərə etiram və sayqıyla yanaşmaq tarix içində olduğu kimi indi də Azərbaycan Novruzunun əsas göstəricisidir. Səməd Vurğun xalqımı- zın həsrətlə gözlədiyi bu günü-novruzu belə vəsf etmiş- dir:
Axır çərşənbədir...İl tamam olur, Bu il kənd içində danışır hamı- At üstə gəlmişdir Novruz bayramı- Qulundu at üstə... Bu bir muraddır. Qocalar deyir ki, bolluq keçəcək, Torpaq su yerinə şərbət içəcək. Aida TəHMəzOVA, “İctimai fənlər” kafedrasının müəllimi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Azman tarixdən bu günümüzə gələn bayramımız n ovruz zəngin mədəniyyətə və qədim tarixə malik olan məmləkətimizin mənəvi dəyərlər sistemində xüsu- si yer tutur. O, təkcə bir necə günü əhatə edən bayram deyil, həm də uzun bir təqvim müddətini öz ətrafında cəmləşdirən iri miqyaslı mərasim kompleksidir. Uzun sürən qış dönəminin çətinlik və məşəqqətlərindən (soyuq, qaranlıq, qida sıxıntısı və s) qurtu- lub yaşayışa müsbət təsir edən işıq, istilik, qida imkanları açan yaz dönəminə başlamaq arzusu əcdadlarımızı bu mürəkkəb və zəngin mərasim kompleksini yaratmağa təşviq etmişdir. Həyatı çətinlyə salan, qida, istilik çatışmamazlığı və başqa bu kimi sıxıntılarla imtahana çəkən qışın obrazı əcdadlarımızın təsəvvüründə qorxulu, qara cizgilərlə can- lanırdı. Məhz bu baxımdan canlı danışıq- da geniş yer alan “Qara qiş”, “Böyük cillə”, “Kiçik cillə” kimi adlar təbiətin sırf iqliminin tarixi- semantik məzmun daşıyıcısı kimi or- taya çıxmışdır. Fəsillərin yaşıl tacı olan baharın müj- dəçisi novruz gəlir eli mizə! Baharın gə lişi ilə el-obada toy-büsat qurulur. novruzun xoş duy- ğu lu ilıq nəfəsi ilə, san ki, ana torpaq da yuxudan oyanır. Hər il xalqımız novruzun su, od, yel və torpaq çər şənbələrini tonqal Yüklə 284,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|