Siyasi. İDeolojiler

Ekolojistler, 
çoğunlukla radikal ya da katılımcı demokrasiyi desteklerler. "Koyu" Yeşiller, özel bir temsilî demok­
rasi eleştirisi geliştirmişlerdir. Bu eleştiri temsilî demokrasiyi, mevcut kuşağın (bu yönde oy hakkı olmaksızın) çı­
karlarını gelecek kuşaklara, diğer türlere ve doğaya bir bütün olarak dayatma aracı gibi tanımlar.
de yok” sloganında yer almıştır. Jerem y Bentham (bkz. s. 64 ) ve Jam es M ili (177 3 -1 8 3 6 ) gibi 
faydacı teorisyenler demokrasi nosyonunu, evrensel oy hakkı çerçevesinde birey için bir koruma 
biçimi olarak gündeme getirmişlerdir. Faydacılık (bkz. s. 6 3 ), bireylerin haz arayışında oldukları 
ve elemden kaçındıkları inancına dayanır. Böyle bir durumda bireyler, kendilerinin tanımladıkları 
çıkarları sürdürme veya savunma adına oy verecektir. Bentham ’a göre, “en yüksek sayıdaki kişinin en 
üst düzeydeki mutluluğunu tesis etmenin tek yolu işte bu evrensel oy hakkıdır. (Bentham’m zama­
nında sadece erkeklerin oy hakkı tasavvur ediliyordu). Ancak demokrasiyi, koruyucu birtakım ze­
minlerde haklılaştırmak, aynı zamanda sadece nitelikli bir demokratik yönetime destek sağlar. Nihaî 
olarak, koruyucu demokrasi yurttaşlarına, tercih ettikleri bir hayatı sürdürebilecekleri en geniş hayat 
alanını sunmayı amaçlar. Böylece de bu demokrasi, asgarî yönetim müdahalesi çağrışımını yapar.
Daha radikal bir demokrasi anlayışı ise siyasal katılımın erdemleriyle ilgilidir. Bu anlayış, 
J.-J. Rousseau’nun (bkz. s. 170) fikirlerini çağrıştırır ama J. S. M ill’in eserlerinde liberal bir yoruma 
tâbi tutulur. J. S. M ili bir anlamda, demokrasiye karşı liberal tutumun belirsizliğini özetlemektedir. 
Dizginlenmemiş biçimiyle demokrasi, zorbalığa yol açmaktadır ama demokrasinin yokluğunda da

---

cehalet ve vahşîlik hüküm sürmektedir. M ille göre, demokrasinin asıl erdemi, İnsanî kapasitelerin 
“en üst düzeyde ve en uyumlu şekilde” gelişimini sağlamasıdır. Yurttaşlar, siyasal hayata katılımla 
beraber, anlayışlarını geliştirir, hassasiyetlerini güçlendirir ve kişisel gelişimin daha üst düzeylerine 
ulaşabilirler. Bu türden bir gelişmeci demokrasi anlayışı, demokrasiyi öncelikle eğitimsel bir tecrü­
be olarak ele alır. Sonuçta M ili, siyasal eşitliği reddetse de, oy hakkının okur yazar olmayanlar hâriç 
herkesi, zamanla da (dönemine göre radikal bir tutumla) kadınları kapsayacak şekilde genişletil­
mesi gerektiğini savunmuştur.
Ancak 20. Yüzyıl’dan beri demokrasiye ilişkin liberal teoriler, rıza ve katılımdan ziyade top­
lumda daha fazla uzlaşma ihtiyacını vurgulama eğilimine girmişlerdir. Bu durum, çoğulcu teoris- 
yenlerin eserlerinde açıkça görülmektedir. Çoğulcu yaklaşım, esas siyasî aktörlerin bireyler değil, 
örgütlü gruplar olduğunu ileri sürmüş ve modern sanayi toplumlarmı, çatışan çıkarların belirlediği 
büyüyen bir karmaşa olarak tanımlamışlardır. Bu bakış açısından demokrasinin câzibesi, karmaşık 
ve akışkan modern toplumlarda dengeyi muhafaza etme yeteneğine sahip yegâne yönetim sistemi 
olmasından kaynaklanmaktadır. Demokrasi, rekabet hâlindeki gruplara siyasî bir soluk verdiği sü­
rece, bu grupları siyasal sisteme bağlar ve böylece siyasî istikrarı sürdürür. Ancak bu anlayış, daha 
mütevazı demokrasi teorilerini gündeme getirmiştir. Amerikalı siyaset bilimciler Robert Dahi (d. 
1915) ve Charles Lindblom modern demokratik sistemleri, tüm yurttaşlardan farklı çoğunluk ta­
rafından yönetim anlamına gelen “poliarşiler” olarak tanımlamışlardır. Poliarşinin tipik özelliği, 
yurttaşlığın göreceli olarak yetişkinlerin büyük oranını kapsayacak şekilde genişletilmesi ve bu 
yurttaşların, iktidardan düşürecek şekilde oy vermekle hükümet yetkililerine muhalif olma hakla­
rının varlığıdır. Bu, klasik, halkın kendini yönetmesi ilkesi için yeterli olmasa da, halka karşı duyarlı 
olma ve sorumluluk, tutarlı bir düzey sağlama açısından çok önemli avantajlara sahiptir.