Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oziq-ovqat sanoati mashina va

 

---

11 
Nazorat savollari 
1. Xomashyoni zavodga kelish grafigini tushuntiring. 
2. Olmani saqlash uchun qanday idishlarga joylashtiriladi? 
3. QXMlarini uyum holida saqlaganda ship bilan mahsulotning tepa 
qismi orasidagi masofa qancha bo‗lishi kerak? 
3–AMALIY MASHG‘ULOT
NAM HAVO XUSUSIYATLARINI O‘RGANISH. NAM HAVO 
VA UNING TARKIBI. NAM HAVO PARAMETRLARINI 
ANIQLASH. PSIXROMETR ASBOBI YORDAMIDA NAM HAVO 
KO‘RSATKICHLARINI ANIQLASH VA HISOBLASH 
 
Ishdan maqsad.
Qishloq xo‗jalik mahsulotlarini saqlashda namlik, 
issiqlik miqdori va boshqa ko‗rsatkichlarini psixrometr asbobidan 
foydalanib aniqlashni o‗rganishdan iborat. 
Umumiy ma’lumotlar 
 
Havoda har doim u yoki bu miqdorda suv bug‗i mavjud bo‗ladi. 
Quruq havoning suv bug‗i bilan bunday aralashmasi 
nam havo
deyiladi. 
 
Nam havoning xossalarini bilish katta amaliy ahamiyatga egadir, 
chunki, masalan, qishloq xo‗jaligi ishlab chiqarishining ko‗pgina 
texnologik jarayonlarida, ayniqsa qishloq xo‗jalik mahsulotlarini saqlash 
va quritish, chorvachilik va parrandachilik fermalarini shamollatish, 
o‗simliklarni yopiq havoda o‗stirish inshootlarini isitish va havo 
almashtirish jarayonlarida mahsulot sifati, jihozlar va ish unumdorligi, 
hayvonlar, parrandalar va o‗simliklarning normal fiziologik rivojlanishi 
muayyan xonadagi havoning holatiga bevosita bog‗liq bo‗ladi. 
Havoning absolyut namligi deb bir kub metr nam havodagi suv 
bug‗ining massa yoki og‗irlik bo‗yicha miqdoriga aytiladi. Parstial 
bosimdagi bir kub metr nam havoda bug‗ ham bir kub metr hajmni 
egallashini hisobga olinsa, absolyut namlik son bo‗yicha parstial 
bosimdagi bug‗ning zichligi yoki solishtirma og‗irligiga teng bo‗ladi. 

---

12 
Shuning uchun havoning absolyut namligini zichlik 

p
yoki solishtirma 
og‗irlik 

p
ga o‗xshash belgilash qabul etilgan, ya‘ni 
V
m
n
п


kg/m
3
; (3.1) 
V
G
n


N/m
3
(3.2) 
Har qanday nam material absolyut quruq jism va namlikdan iborat 
bo‗ladi. Namlik massasining material umumiy massasiga nisbati bilan 
aniqlanadigan ko‗rsatkich nisbiy namlik 
w
, quruq jism massasiga nisbati 
esa absolyut namlik 
w
a
deyiladi, ya‘ni 
%
100



n
j
n
m
m
m
w
, (3.3) 
yoki 
%
100


j
n
a
m
m
w
, (3.4) 
bu yerda 
m
n
– material tarkibidagi namlik massasi, kg; 
m
j
– material 
tarkibidagi absolyut quruq jism massasi, kg. 
Undan tashqari material holati undagi namlik massasining absolyut 
quruq jism massasiga nisbati bilan aniqlanadigan solishtirma namlik bilan 
ham baholanishi mumkin: 
,
j
n
m
m
u

(3.5) 
Jismlarni o‗rab turgan havodagi namlik vaqt davomida ushbu 
jismlarga o‗tib ularning holatini o‗zgartiradi va xossalariga ijobiy yoki 
salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. Shu nuqtayi nazardan havo namligini aniqlash 
jismlarni o‗rab turgan muhitni o‗rganish va uning jismlarga ta‘sirini 
belgilangan me‘yorlarga muvofiq rostlash imkonini beradi. 

---

13 
Havoning namligi tajribaviy yo‗l bilan psixrometr yoki gigrometr 
deb ataluvchi maxsus asboblar yordamida o‗lchashlar bajarish orqali 
aniqlanadi.
Termometrlarning rezervuarlari himoya quvurchasiga bir-biridan 
havoli tirqish bilan ajratilgan holda joylashtirilgan. Ularning vazifasi 
termometrlarning quyosh nuri ta‘sirida qizishini oldini olishdan iborat. 
Buning uchun quvurlarning tashqi yuzasi jilvirlangan va nikellangan, 
trubkalarning o‗zi esa bir-biridan issiqlikni izolyatsiyalovchi shaybalar 
orqali izolyatsiyalangan.
 
Himoyalash trubkalari aspiratsion kosacha orqali yuqorigi qismiga 
aspiratsion kallak mahkamlangan havo o‗tkazuvchi trubkasiga ulangan 
yurgizish 
mexanizmining 
prujinasi 
kalit 
orqali 
yurgiziladi. 
Termometrlarning yon tomonlari issiqlikdan himoyalagich vositasida 
mexaniq jarayonlar ta‘siridan himoyalangan.
Psixrometrga shamoldan himoyalagich ham qo‗shilgan. Psixrometrni 
osib qo‗yish uchun bir uchida teshiklik ilgakcha mavjud. Ilgakcha mix 
bilan maxsus ustunga qoqiladi, ilgakcha uchiga esa psixrometr ilib 
qo‗yiladi.
Rezervuarning o‗ng termometrini ishlatishdan oldin batist mato bilan 
bir qavat qilib o‗raladi va rezina balanddagi toza distillangan suv bilan 
pipetka yordamida ho‗llanadi.