11
Nazorat savollari
1. Xomashyoni zavodga kelish grafigini tushuntiring.
2. Olmani saqlash uchun qanday idishlarga joylashtiriladi?
3. QXMlarini uyum holida saqlaganda ship
bilan mahsulotning tepa
qismi orasidagi masofa qancha bo‗lishi kerak?
3–AMALIY MASHG‘ULOT
NAM HAVO XUSUSIYATLARINI O‘RGANISH. NAM HAVO
VA UNING TARKIBI. NAM HAVO PARAMETRLARINI
ANIQLASH. PSIXROMETR ASBOBI YORDAMIDA NAM HAVO
KO‘RSATKICHLARINI ANIQLASH VA HISOBLASH
Ishdan maqsad.
Qishloq xo‗jalik mahsulotlarini saqlashda namlik,
issiqlik miqdori va boshqa ko‗rsatkichlarini psixrometr asbobidan
foydalanib aniqlashni o‗rganishdan iborat.
Umumiy ma’lumotlar
Havoda har doim u yoki bu miqdorda suv bug‗i mavjud bo‗ladi.
Quruq havoning suv bug‗i
bilan bunday aralashmasi
nam havo
deyiladi.
Nam havoning xossalarini bilish katta amaliy ahamiyatga egadir,
chunki, masalan, qishloq xo‗jaligi ishlab chiqarishining ko‗pgina
texnologik jarayonlarida, ayniqsa qishloq xo‗jalik mahsulotlarini saqlash
va quritish, chorvachilik va parrandachilik fermalarini shamollatish,
o‗simliklarni yopiq havoda o‗stirish inshootlarini
isitish va havo
almashtirish jarayonlarida mahsulot sifati, jihozlar va ish unumdorligi,
hayvonlar, parrandalar va o‗simliklarning normal fiziologik rivojlanishi
muayyan xonadagi havoning holatiga bevosita bog‗liq bo‗ladi.
Havoning absolyut namligi deb bir kub metr nam havodagi suv
bug‗ining massa yoki og‗irlik bo‗yicha miqdoriga aytiladi. Parstial
bosimdagi bir kub metr nam havoda bug‗
ham bir kub metr hajmni
egallashini hisobga olinsa, absolyut namlik son bo‗yicha parstial
bosimdagi bug‗ning zichligi yoki solishtirma og‗irligiga teng bo‗ladi.
12
Shuning uchun havoning absolyut namligini zichlik
p
yoki solishtirma
og‗irlik
p
ga o‗xshash belgilash qabul etilgan, ya‘ni
V
m
n
п
kg/m
3
; (3.1)
V
G
n
N/m
3
(3.2)
Har qanday nam material absolyut quruq jism va namlikdan iborat
bo‗ladi. Namlik massasining material umumiy
massasiga nisbati bilan
aniqlanadigan ko‗rsatkich nisbiy namlik
w
, quruq jism massasiga nisbati
esa absolyut namlik
w
a
deyiladi, ya‘ni
%
100
n
j
n
m
m
m
w
, (3.3)
yoki
%
100
j
n
a
m
m
w
, (3.4)
bu yerda
m
n
– material tarkibidagi namlik massasi, kg;
m
j
–
material
tarkibidagi absolyut quruq jism massasi, kg.
Undan tashqari material holati undagi namlik massasining absolyut
quruq jism massasiga nisbati bilan aniqlanadigan solishtirma namlik bilan
ham baholanishi mumkin:
,
j
n
m
m
u
(3.5)
Jismlarni o‗rab turgan havodagi namlik vaqt davomida ushbu
jismlarga o‗tib ularning holatini o‗zgartiradi va xossalariga ijobiy yoki
salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. Shu nuqtayi nazardan havo namligini aniqlash
jismlarni o‗rab turgan muhitni o‗rganish va uning jismlarga ta‘sirini
belgilangan me‘yorlarga muvofiq rostlash imkonini beradi.
13
Havoning namligi tajribaviy yo‗l bilan
psixrometr yoki gigrometr
deb ataluvchi maxsus asboblar yordamida o‗lchashlar bajarish orqali
aniqlanadi.
Termometrlarning rezervuarlari himoya quvurchasiga bir-biridan
havoli tirqish bilan ajratilgan holda joylashtirilgan. Ularning vazifasi
termometrlarning quyosh nuri ta‘sirida qizishini oldini olishdan iborat.
Buning uchun quvurlarning tashqi yuzasi jilvirlangan va nikellangan,
trubkalarning o‗zi esa bir-biridan issiqlikni izolyatsiyalovchi shaybalar
orqali izolyatsiyalangan.
Himoyalash trubkalari aspiratsion kosacha
orqali yuqorigi qismiga
aspiratsion kallak mahkamlangan havo o‗tkazuvchi trubkasiga ulangan
yurgizish
mexanizmining
prujinasi
kalit
orqali
yurgiziladi.
Termometrlarning yon tomonlari issiqlikdan himoyalagich vositasida
mexaniq jarayonlar ta‘siridan himoyalangan.
Psixrometrga shamoldan himoyalagich ham qo‗shilgan. Psixrometrni
osib qo‗yish uchun bir uchida teshiklik ilgakcha mavjud. Ilgakcha mix
bilan maxsus ustunga qoqiladi, ilgakcha
uchiga esa psixrometr ilib
qo‗yiladi.
Rezervuarning o‗ng termometrini ishlatishdan oldin batist mato bilan
bir qavat qilib o‗raladi va rezina balanddagi toza distillangan suv bilan
pipetka yordamida ho‗llanadi.
Dostları ilə paylaş: