Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

- dov-me-mek; 3. pa ssiv ко ‘rinish (edilen gdrunuf) - dov-ul-mek; 4.
о 'zlik nisbat ко ‘rinishi (doniiflu gdrtintif) - dov-un-mek; 5. birgalik
nisbati ко ‘rinishi (kar$ihkh goritnu§
yoki 
i§te§ eylem) - ddv-щ-тек; 6.
orttirma nisbat ко 'rinishi (ettiren goruniif) -dov-dur-mek
kabi.
0 ‘timlrva o ‘timsiz fe’llar
(Gegigli ve Gegi§siz Fiil)
F e ’l tuslanishida ish-harakat o ‘zak yoki negizda ifodalanadi. 
F e ’ldan anglashilgan harakat uni am alga oshiruvchiga y o ‘nalgan b o ‘-
76

---

ladi. F e ’l ot (ega), yoki boshqa so'zga ta ’sir etadi. Shu nuqtai nazardan 
fe’llar ikki asosiy guruhga ajratiladi: 
о ‘timli
fe ’llar va 
о ‘timsiz
fe'llar. 
Bunga fe ’lning m a’no jihatdan ham bo'linishi deyiladi. Soddaroq ayt- 
ganda, b a ’zi fe ’llar vositasiz to'ldiruvchi oladi, b a ’zisi esa olmaydi. 
Vositasiz to'ldiruvchi oluvchi fe ’llar 
о ‘timli,
vositasiz to'ldiruvchi 
olmaydigan fe ’llar esa 
о 'timsiz
fe ’llar bo'ladi. M asalan: 
B an s Bey
kitahi agiyor (Barish Bey kitobni ochyapti)
gapida 
В агц Bey
ning 
qilgan ishi 
kitap
ga ta ’sir etmoqda. Shu bois 
agiyor
fe’li 
о ‘timli
dir. 
K itap
so 'zi ega am alga oshirgan ishni belgilab kelgan.
O 'tim li fe ’lla r 
(gegi§li fiiller).
Harakati boshqasiga qaytgan, 
y a ’ni gap ichida bir predm etga (borliqqa) ta ’siri bo'ladigan fe ’llarga 
o'tim li f e ’llar (gegi§li fiiller)
deyiladi: 
kir-, gek-, ara-, bul-
kabi.