M tojiyev, I. Nigmatov
Kuchli shamol, qurg‘oqchilik va uning oqibatlari
Yüklə 8,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qurg‘oqchilik ofati ham
|
6.9. Kuchli shamol, qurg‘oqchilik va uning oqibatlari
124 sathining notekisligi hamda daraxtlaming ko‘p bo‘lishi shamollaming yemiruvchi kuchini kamaytiradi. Shuning uchun shamolning yo‘nalishiga ko‘ndalang qilib daraxtlar ekiladi. Mabodo bunday daraxtlar sababsiz yo‘qotilsa, tuproqning yuqori qavat muvozanatining buzilishiga, tuproq tarkibidagi gil va qum zarrachalarining uchirilib ketishligi natijasida yer sathining qum barxanlari bilan qoplanishiga sabab bo‘ladi. Mana shunday holatlar hozirgi kunda Orol bo‘yi hududlarida kuzatilmoqda. Shu- ning uchun bunday favqulodda holatda odamlar yengil, baland qurilgan imoratlardan, elektr tarmoqlari osilgan simyog‘ochlardan, ko‘priklardan uzoqroq joylarda saqlanishlari lozim. Bu ofatdan eng ishonchli saqlov- chi omil - bu himoya inshootlari (metro, yer osti yo‘lkalari, uy laming yem rlalari va boshqalar) hisoblanadi.Bu ofatdan saqlanishning yana bir omili - ofat haqida odamlami o ‘z vaqtida ogoh qilishdir. Albatta, hozirgi paytda ob-havoni bir necha kun oldindan ayta oladigan zamonaviy us- lublar yaratilganki, ulaming bergan m a’lumotlari asosida nafaqat odam- larni, balki uy hayvonlarini, moddiy boyliklami falokatdan asrash, bu zilishi yoki yaroqsiz holga kelishining oldini olish mumkin. Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, kuchli shamol ofati yuz berganda fuqaro muhofazasi tizimlari davlat organlari xodimlari boshchiligida qutqaruv va buzilgan joylarda tiklash ishlarini bajaradi, jabr ko‘rganlarga birinchi tibbiy yor dam ko‘rsatadi. Qurg‘oqchilik ofati ham O‘zbekistonga xos bo‘lib, ilgari bunga deyarli e ’tibor berilmagan. Lekin keyingi yillarda ekologiyaning haddan tashqari buzilishi, suv resurslaridan noto‘g‘ri foydalanish va boshqa sa- bablar oqibatida bizning mintaqada ham bunday ofat aynan hozirgi paytda kuzatilmoqda. Qurg‘oqchilikda odamlaming o ‘limi, daraxtlaming, ekinzor- laming qurishi, kuchli yong‘inlarning chiqishi va turli xil kasalliklam- ing tarqalishiga imkoniyat yaratiladi. Ta’kidlash joizki, 0 ‘zbekistonda qurg‘oqchilik muammosi Orol dengizi bilan bog’liqdir. Respublikamiz Prizidenti Islom Karimov « 0 ‘zbekiston XX asr bo‘sag‘asida: xavfsiz- likka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» kitobida ta’kidlaganidek: «Yaqin-yaqinlargacha ch o i-u sahrolardan tortib olingan va sug‘orilgan yangi yerlar haqida dabdaba bilan so‘zlanardi. Ayni chog‘da ana shu suv Oroldan tortib olinganligi, «jonsizlantirib qo‘yilganligi» xayolga kelmasdi, endilikda Orolbo‘yi ekologik kulfat hududiga aylan- di».Ma’lumki, Orol dengizi suvi yildan yilga kamayib, qurib bormoqda. Buning oqibatida dengizga yaqin bo‘lgan joylarda dov-daraxtlar, ekinzo- 125 rlar qurib, turli xil kasalliklar ko‘payib boryapti. M a’lumotlarga ko'ra. Amudaryo suvining bor-yo‘g‘i 10 foiz miqdori Orol dengiziga quyilmoq- da. Ammo hozirgi vaziyatda dengizga quyilayotgan suv hajmidan ko‘ra atmosferaga bug‘lanayotgan suv miqdori bir necha barobar ko‘pdir. Shu sababdan hozirgi kunga kelib, Orol dengizi suvining balandligi taxminan 17 m pastga tushib ketgan, ya’ni 1960-yillarda uning balandligi 53 m ni tashkil etgan bo‘lsa, 2000-yida u 36 m ni ko‘rsatdi. Endi Orolni ilgarigi holatiga qaytarish uchun unga 30 km3 suv quyish kerak, bu degan so‘z butun boshli Sirdaryo suvini to‘liq quyish bilan barobardir. Yüklə 8,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|