Zoologiya uzb 2017. indd

37-§. ko‘payishi, rivojlanishi va xilma-xilligi
Tuxum qo‘yishi.
Ko‘klam kelib, kunlar isiy boshlashi bilan ba-
qalar qishki karaxtlik holatidan chiqib, suv havzalari yaqinida oziq 
axtara boshlaydi. Urchish payti yaqinlashgan sayin erkak baqa larning 
baland ovoz bilan sayrashi avj oladi. Urg‘ochi baqa 
lar suvga tashla-
gan tuxumlariga erkak baqalar urug‘ suyuqlig‘ini to‘kib ketadi. Bitta 
baqa 5 000–10 000 tagacha tuxum qo‘yishi mumkin. Urug‘langan 
?!

---

127
37-§. Suvda hamda quruqlikda yashovchilarning ko‘payishi, rivojlanishi va xilma-xilligi
tuxumning qobig‘i bo‘rtib, tiniq yopishqoq shilimshiq parda hosil 
qiladi. Tuxumning ustki qismi qoramtir tusda bo‘lganidan quyosh 
nuri ta’sirida yaxshi isiydi. Tuxumlar suv yuzasida to‘p-to‘p bo‘lib 
qalqib yuradi.
Rivojlanishi.
Urug‘langan tuxumdan lichinka (itbaliq) rivojlanib 
chiqadi (74-rasm). Itbaliqning ko‘rinishi mayda ba 
liqchaga o‘xshaydi. 
Uning uzun va keng dumi, ikki yonida joylashgan ikki tutam tashqi 
jabralari bo‘ladi. Rivojlangan sayin tashqi jabralar halqum devorida 
joylashgan ichki jabralar bilan almashinadi. Itbaliqning yuragi ikki 
kamerali, qon aylanish sistemasi ham bitta doiradan iborat. Tana-
sining ikki yonida yon chiziqlari bo‘ladi.
1
3
2
4
6
5
7
8
74-rasm. Baqaning rivojlanishi:
1 – tuxumlar; 2–3–4–5 – itbaliqlarning rivojlanishi; 
6–7–8 – itbaliqning baqaga aylanishi
Tuxumdan chiqqan itbaliq dastlab tu 
xumdan qolgan oziq mod-
dalar hisobiga yashaydi. Keyinroq u mayda suv o‘tlari, bir hujayrali 
hayvonlar va suv o‘tlari sirtiga yopishgan turli mikroorganizmlar 
bilan oziqlana boshlaydi. Rivojlanish davomida dastlab uning orqa 
oyoqlari, so‘ngra oldingi oyoqlari paydo bo‘ladi; jabrasi o‘pka bilan 
almashinadi. Qon aylanish sistemasi organlari ham qayta quriladi. 
Yosh baqa suv yuzasiga ko‘tarilib, atmosfera havosi bilan nafas ola 
boshlaydi. Dumi asta-sekin yo‘qolib ketishi bilan itbaliq yosh baqaga 
aylanadi va quruqlikka chiqadi. Yosh baqalar uch yildan keyingina 
voyaga yetadi va urchiy boshlaydi.