O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
6.3. Reaktiv quvvat manbalari Korxonada o‘rnatiladigan reaktiv quvvatni kompensatsiyalovchi vositalarning umumiy quvvati energosistemaning topshirigi bilan belgilanadi. Reaktiv quvvat kompensatsiyalovchi texnik vositalarga quyidagi qurilmalar kiradi: kondensator bataryalari, sinxron yuritgichlar yoki kompensatorlar, ventilli statik reaktiv quvvat manbasi. Reaktiv quvvatni kompensatsiyalashning mohiyatini Ushbu rasmda ko‘rsatilgan sxema va vektor diagrammalari orqali oson tassavvur qilish mumkin. Aktiv-induktiv xarakterli iste’molchi uchun ko‘rsatilgan diagrammada(rasmda) OS vektorining qiymati iste’mol qilinayotgan reaktiv quvvat Q 1 ni yoki tok I ni ko‘rsatadi. SA vektori esa iste’mol qilinayotgan aktiv quvvat P 1 ni yoki tok I R ni ko‘rsatadi. To‘la quvvat S 1 yoki tok I 1 OA vektori bilan belgilanadi. Reaktiv quvvat koeffitsienti tg 1 orqali aniqlandi. Kompensatsiyaning vektor diagrammaga ta’siri ushbu rasmda ko‘rsatilgan. Yuklamaga parallel Q k quvvatli kondensator ulanganda, umumiy reaktiv quvvat Q 1 -Q k (tok I L -I c ) bo‘ladi, vektor diagrammasidagi A nuqta A 1 nuqtaga siljiydi va 1 burchagi 2 burchagigacha kamayadi. Aktiv quvvat iste’moli o‘zgarmagan holda (vektor SA) to‘la quvvat iste’moli S 1 (tok I 1, vektor OA) dan S 2 (tok I 2 , vektor OA 1 ) gacha kamayadi. Shunday qilib, kompensatsiyalash natijasida o‘tkazgichning kesimini saqlagan holda tarmoqdan uzatiladigan aktiv quvvat miqdorini oshirish imkoniyati ro‘yobga chiqadi. 86 Sanoat korxonalarida kondensator batareyalari eng ko‘p ishlatiladi. Ular 220, 380, 660, 6000 va 10000 Voltli kuchlanishlarga mo‘ljallangan bo‘lib bino ichkarisiga yoki tashqarisiga qo‘yilishi mumkin. Kondensatorlar bir yoki uch fazali qilib ishlab chiqariladi. Kondensatorlarning reaktiv quvvatni kompensatsiyalashda keng ishlatishiga asosiy sabablar quyidagilardan iborat: aktiv quvvatning solishtirma isrofi 0,005 kVt/kVAr gacha kichik bo‘lishi mumkin; ekspluatatsiyasi va montaj ishlari oson bajariladi; narxi nisbatan arzon; massasi yengil; shovqinsiz ishlaydi; kondensator batareyasini iste’molchilar guruhining joylashgan maydoniga o‘rnatish mumkin. Kondensator batareyalarining kamchiliklari: engindan xavfliligi, qoldiq zaryadning mavjudligi; o‘ta kuchlanish va tokning saqrashlariga sezgirligi; generatsiya qilinayotgan quvvat miqdorining kuchlanishga uzviy bog‘liqligi (Q=U 2 wc ). Kondensator batareyalari uch fazali tarmoqqa uchburchak shaklida ulanadi. Bunday ulanganda har bir elmentdagi kuchlanish qiymati yulduz sxema bo‘yicha ulanishga nisbatan 3 marotaba katta bo‘lib, ishlab chiqarilayotgan reaktiv quvvatning miqdori esa, 3 marotaba ortiq bo‘ladi. Kondensatorlar tarmoqdan uzilganda qoldiq zaryad avtomatik ravishda aktiv qarshilikka razryadlanishi kerak. Zaryadsizlovchi qarshilik sifatida (6-10) kV kuchlanishlarda ikkita bir fazali kuchlanish transformatorlari, 0,38 kV kuchlanishda cho‘g‘lanuvchi lampalar ishlatiladi(ushbu rasmda). A C 0 U I L I 1 I R A 1 I c I 2 A C 0 U I L 2 I 1 I R I I L U I R I c 87 Elektrotexnika sanoat korxonalarida kondensatorlar batareyalarga birlashtirilib komplekt kompensatsiyalovchi qurilmalar tarzida ishlab chiqariladi. Quyidagi jadvalda ishlab chiqarilayotgan 380 Voltli ayrim kompleks kondensator qurilmalarning texnik xarakteristikalari keltirilgan. 1-jadval T U R I Nomi nal quvvat, kVAr O‘ L CH A M L A R I , mm. Massasi kg uzunligi eni balandligi УK-0,38-75У3 75 700 560 1260 150 УK-0,38-150-У3 150 700 560 1660 245 УKН-0,38-75-У3 75 700 560 1660 175 УКТ-0,38-108-У3 108 700 560 1660 300 Ilova. УK-kondensator qurilmasi; У3-bino ichkarisiga o‘rnatiluvchi; Н, T-boshqaruv kuchlanish yoki tok bo‘yicha. Kondensator qurilmalarini o‘rnatish hususiy, guruh iste’molchilari uchun, markazlashtirilgan bo‘lishi mumkin. Ayrim iste’molchining kirish qismiga kondensator to‘g‘ridan-to‘g‘ri ulansa hususiy o‘rnatish sodir bo‘ladi. Bunday ulanishda kondensatorning ishlatilishi to‘la bo‘lmaydi, chunki iste’molchini uzilishi kondensatorni xam tarmoqdan uzilishiga olib keladi. Guruh iste’molchilari uchun o‘rnatilganda kondensator batareyasi tarmoqning taqsimlash punktiga ulanadi. Markazlashtirilgan ravishda o‘rnatilganda kondensatorlar batareyasi transformator podstansiyasining yuqori kuchlanishli qismiga ulanadi. Bu holda kondensatorlarning o‘rnatilgan quvvatlarini ishlatilishi eng yuqori darajada bo‘ladi. O‘lchov asboblari va kommutatsiya apparatlariga ketadigan harajatlarni kamaytirish maqsadida 6-10 kV kuchlanishda quvvati 400 kVAr dan kam bo‘lgan kondensator batareyalarni ayrim uzgich orqali 88 o‘rnatilish tavsiya etilmaydi. Shuningdek, ushbu kuchlanishda quvvat 100 kVAr dan kam bo‘lgan kondensatorlarni transformatorlar, asinxron yuritgichlar yoki boshqa iste’molchilar bilan umumiy uzgichlar orqali o‘rnatish ham maksadga muvofiq emas. Kompensiyalovchi qurilmalarning yana bir turi - sinxron yuritgichlar (S.YU) bilan tanishib o‘tamiz. Ma’lumki, S.YU ning ishga tushirish tokining miqdorini nominaldan oshirilganda reaktiv quvvat ishlab chiqariladi. Sinxron yuritgichlarning asinxron yuritgichlardan farqi shundaki, ularda o‘zgarmas magnit maydoni hosil qilish uchun alohida o‘zgarmas tok manbasi ishlatiladi. Normal rejimda S.YU tarmoqdan reaktiv quvvat olmaydi, lekin o‘zgarmas manbadan berilayotgan qo‘zg‘atish tokining miqdori me’yordagidan oshganda reaktiv quvvat generatsiya qiladi. S.YU ning aktiv yuklamasi va kuchlanishi nominal bo‘lganda, faza bo‘yicha oldinda boruvchi quvvat koeffitsienti 0,9 tashkil etsa, ishlab chiqarilayotgan reaktiv quvvatning nominal qiymati quyidagicha aniqlanadi: Q n 0,5P n Agar S.YU aktiv quvvat bo‘yicha to‘la yuklatilmasa, ya’ni 1 nom P P shart bajarilsa, uni reaktiv quvvat bo‘yicha o‘ta yuklashish imkoniyati yaratiladi. Bunday holda S.YU ishlab chiqazadigan reaktiv quvvat shunday aniqlanadi: Q Ptg н н ' Bu yerda, =Q/Q n >1, P - S.YU aktiv yuklamasi; tg n va n – S.YU pasportida ko‘rsatilgan reaktiv quvvat koeffitsient va F.I.K. ning qiymati nominal kuchlanishda miqdoriga qarab 5.2-jadvaldan aniqlanadi. Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|