partonimiya"
(
turi, navi, qismi );
"intensifikator" (
juda, ko’proq ); "o’xshashlik" (
o’xshashlik );
"metapredikat" (
qodir bo’lish ). Bunday leksik universallar
ma'lum bir tildan qat’i nazar, hissiyotlarning ifodalanishini
universal tarzda o’rganishga imkon beradi [Vejbitskaya 1999,
507].
Yu.D. Apresyan o’zining "Til va tizimli leksikaning
ajralmas tavsifi" fundamental asarida shunday xulosaga
keladi: bunday tahlil qilish jarayoni faqat hissiyotlar tilining
milliy xususiyatlarini tavsiflashga imkon beradi, universal
tavsif esa su’iy mantiqiy tilga asoslangan bo’lishi kerak.
Uning so’zlari Yu.D. Apresyan tabiiy til so’zlarida amalga
oshmaydigan real hayot ma’nolari deb ataydi [Apresyan 1995,
481].
Shu
bilan
birga,
Wierjbitskaya
anglo-sakson
madaniyatining o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda
ingliz tilida his-tuyg’ularning leksik ifodalanishining tizimli
tavsifi va milliy o’ziga xosligini tahlilga tortdi [Vejbitskaya
1996, 21-41].
Tilshunos olim Volek emotivlikni lingvistik darajadagi
tahlilining semiotik xususiyatlariga alohida e’tibor berib,
emotitivlikni “... o’ziga xos turdagi semantik komponentlar
yig’indisi sifatida” ta’riflaydi [Volek 1995, 16]. Uning
emotsional leksika tahliliga semiotik yondashuvi rus tilshunosi
V. I. Shaxovskiy tadqiqotlari bilan juda ko’p umumiylikka
ega. Volek, Shaxovskiy singari, "emotiv" ma’noning o’ziga
xos turini ajratib ko’rsatadi (lingvistik belgining ma’nosi
tushunchalarga aylanmaydigan "to’g’ridan-to’g’ri" hissiy
tajribalardan iborat) va uni "kontseptual" (ma’nosi) bilan
taqqoslaydi.).
Hissiy/kontseptual
qarama-qarshilikka
asoslanib, Volek belgining olti turini aniqlaydi, chunki belgilar
tahlili leksema darajasida amalga oshirilganligi sababli,
emotsional leksikaning olti turi yoki sinfi haqida gapirish
mumkin. Alohida sinflarda u aniq baho semantikasiga ega
leksemalarni (chiroyli / xunuk, yaxshi / yomon kabi sifatlar),
assotsiativ leksikani ajratib ko’rsatadi, ularning implikativi
his-tuyg’ular haqidagi g’oyalar bilan bog’liq ("ona", "do’st",
"o’lim").
"va
boshqalar),
his-tuyg’ularni
bildiruvchi
leksemalar (tushunish ma’nosini o’z ichiga oladi), his-
tuyg’ularni
ifodalovchi
leksemalar
faqat
ma’noning
emotsional komponentlarini (kesishmalarni) o’z ichiga oladi,
leksemalarning oxirgi sinfi ham tushuncha, ham emotsional
ma’noni o'z ichiga olgan leksemalardir.