34
Agarda
o‘qilayotgan asar matnida sifatdosh uchrasa, bolalaming
uni hikoya
qilib berishida mazkur sifatdoshni u taalluqli bo‘lgan otlar
bilan
birgalikda qoilashlariga, tarbiyachi savol berganida esa ushbu
lifatdosh
hosil bo‘lgan fe’l nomini ayta olishlariga e’tibor berish juda
muhimdir.
Maktabgacha yoshdagi katta bolalarga mustaqil hikoya-
ttvsifiar
(o‘yinlar, narsalar bo‘yicha) yoki syujetli suratlar turkumi aso-
•ida hikoyalar
tuzishni o‘rgatish maqsadida nutqni rivojlantirishga doir
maxsus
ishlami o‘tkazishda tarbiyachi bolalaming o‘zlariga ma’lum
bo'lgan
barcha grammatik shakllami qo‘llashlariga erishishi lozim:
Otlaming
kelishik shakli va sifatlar, sifatlar to‘liq va qisqa shaklda, si-
fatlami
taqqoslash darajalari (yuqori, baland, eng baland); fe’llammg
tuslanadigan
shakllari; eng keng tarqalgan ravishlar (o‘ngga, chapga,
oldinga,
orqaga, bu yerda, anavi yerda, yuqorida, pastda, yaxshi, tez),
hozirgi zamon haqiqiy sifatdoshlari; old ko‘makchilar vabog‘lovchilar.
Bolalar
nutqining sintaktik qatorini rivojlantirar ekan, tarbiyachi bo
lalaming
oddiy gaplami, bir xil a’zoli, oborotli gaplami, qo‘shma
gaplami
to‘g‘ri tuzishlariga e’tibomi qaratishi lozim. Faqat yuqorida
ko'rsatib o‘tilgan barcha grammatik shakllami o‘zlashtirgan taqdirda-
gina
bola maktabda o‘qishf a yaxshi tayyorlangan bo‘ladi.
i
Xulosa:
-
Inson tajribasining tarixan shakllangan mazmuni so‘zli shaklda
umumlashtirilgan, uni bayon etish va o‘zlashtirish esa ushbu jarayon-
da
nutqning ham ishtirok etishini nazarda tutadi. Nutq bolaga inson
madaniyatining barcha yutuqlariga yo‘l ochadi.
- Nutqni egallab olishning eng muhim bosqichlari maktabgacha
yoshga to‘g‘ri keladi.
- Maktabgacha ta’lim bola sog‘lom, har tomonlama kamol topib
shakllanishni ta’minlaydi, unda o‘qishga intilish hissini uyg‘otadi,
uni muntazam ta’lim olishga tayyorlaydi.
- Maktabgacha yoshdagi bola eshitadigan, ma’nosini tushunadi-
gan, eslab qoladigan hamda qo‘llaydigan so‘zlami asta-sekin tevarak-
atrof bilan tanishish jarayonida ota-onalari, tengdoshlari axborotlari
orqali, shuningdek, o‘zining uncha ko‘p bo‘lmagan so‘z zaxirasiga
tayanib bilib oladi.
35
-
«Bola nutqini rivojlantirish» hodisasining o‘zini va uni boshqa-
rish jarayonini tahlil qilish maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini
rivojlantirish sohasida ishlash uchun pedagoglar maxsus tayyorgar-
likdan o‘tishlari zarur
Dostları ilə paylaş: |
