Babayeva d. R

34

---

Agarda 
o‘qilayotgan asar matnida sifatdosh uchrasa, bolalaming 
uni hikoya 
qilib berishida mazkur sifatdoshni u taalluqli bo‘lgan otlar 
bilan 
birgalikda qoilashlariga, tarbiyachi savol berganida esa ushbu 
lifatdosh 
hosil bo‘lgan fe’l nomini ayta olishlariga e’tibor berish juda 
muhimdir. 
Maktabgacha yoshdagi katta bolalarga mustaqil hikoya- 
ttvsifiar 
(o‘yinlar, narsalar bo‘yicha) yoki syujetli suratlar turkumi aso- 
•ida hikoyalar 
tuzishni o‘rgatish maqsadida nutqni rivojlantirishga doir 
maxsus 
ishlami o‘tkazishda tarbiyachi bolalaming o‘zlariga ma’lum 
bo'lgan 
barcha grammatik shakllami qo‘llashlariga erishishi lozim: 
Otlaming 
kelishik shakli va sifatlar, sifatlar to‘liq va qisqa shaklda, si- 
fatlami 
taqqoslash darajalari (yuqori, baland, eng baland); fe’llammg 
tuslanadigan 
shakllari; eng keng tarqalgan ravishlar (o‘ngga, chapga, 
oldinga, 
orqaga, bu yerda, anavi yerda, yuqorida, pastda, yaxshi, tez), 
hozirgi zamon haqiqiy sifatdoshlari; old ko‘makchilar vabog‘lovchilar. 
Bolalar 
nutqining sintaktik qatorini rivojlantirar ekan, tarbiyachi bo­
lalaming 
oddiy gaplami, bir xil a’zoli, oborotli gaplami, qo‘shma 
gaplami 
to‘g‘ri tuzishlariga e’tibomi qaratishi lozim. Faqat yuqorida 
ko'rsatib o‘tilgan barcha grammatik shakllami o‘zlashtirgan taqdirda- 
gina 
bola maktabda o‘qishf a yaxshi tayyorlangan bo‘ladi.
i 
Xulosa:
-
Inson tajribasining tarixan shakllangan mazmuni so‘zli shaklda 
umumlashtirilgan, uni bayon etish va o‘zlashtirish esa ushbu jarayon- 
da 
nutqning ham ishtirok etishini nazarda tutadi. Nutq bolaga inson 
madaniyatining barcha yutuqlariga yo‘l ochadi.
- Nutqni egallab olishning eng muhim bosqichlari maktabgacha 
yoshga to‘g‘ri keladi.
- Maktabgacha ta’lim bola sog‘lom, har tomonlama kamol topib 
shakllanishni ta’minlaydi, unda o‘qishga intilish hissini uyg‘otadi, 
uni muntazam ta’lim olishga tayyorlaydi.
- Maktabgacha yoshdagi bola eshitadigan, ma’nosini tushunadi- 
gan, eslab qoladigan hamda qo‘llaydigan so‘zlami asta-sekin tevarak- 
atrof bilan tanishish jarayonida ota-onalari, tengdoshlari axborotlari 
orqali, shuningdek, o‘zining uncha ko‘p bo‘lmagan so‘z zaxirasiga 
tayanib bilib oladi.
35

---

-
«Bola nutqini rivojlantirish» hodisasining o‘zini va uni boshqa- 
rish jarayonini tahlil qilish maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini 
rivojlantirish sohasida ishlash uchun pedagoglar maxsus tayyorgar- 
likdan o‘tishlari zarur