Babayeva d. R

va 
boshqalar feodal zulm va mutaasib ruhor-iylaming qattiq qarshi- 
ligiga 
qaramasdan jahon fani, madaniyati, maorifiga beqiyos hissa 
qo'shdilar.
0 ‘tgan davrlarda mehnatkashlaring o‘z munosabatlarini uning 
yoshlarga 
tarbiyaviy ta’sirini yanada kuchaytirish maqsadida yo‘lga 
qo‘yish borasidagi tajribalarini nafaqat xalq pedagogikasining qator 
shakllari, 
usullarini qayta tiklash uchun, balki shaxsni shakllantirishni 
boshqaruvchi obyektiv umumiy ijtimoiy qonunlar, xalq turmush tar- 
zini 
tushunish uchun ham o'rganish lozim.
Sharqning qomusiy mutafakkiri Abu Nasr Forobiy (873-950) 
insonni 
har tomonlama takomillashtirish, ularni umumiy baxt- 
saodatga 
yetaklash yo‘llari va usullarini o‘zining ijtimoiy-siyosiy 
ta’limoti 
markaziga qo‘yadi, bu esa uning dunyoqarashlarning
37

---

umuminsoniy asosga egaligidan dalolat beradi. Aynan shunday 
maqsadlar Forobiyning shaxsni tarbiyalash va ta’lim berish, uni 
takomillashtirish hamda uning ijtimoiy muammolami hal etish- 
dagi faol roliga nisbatan dunyoqarashlarining bosh mazmunini 
tashkil etadi.
Uning fikriga ko‘ra, ta’lim va tarbiya oilada, o‘qituvchi yordamida 
maktabda va yaxshilikka asoslangan jamiyatda uning rahbari yor­
damida amalga oshirilishi mumkin.
Forobiy fikriga ko‘ra ta ‘lim - bu nafaqat aqliy rivojlanish, 
balki amuman m a’naviy rivojlanish, shu jumladan axloqan rivoj­
lanish poydevoridir. Ta’lim va tarbiya o‘zaro bir-biriga bog‘liq 
bo‘lib ular shaxsni m a’nan kamolotga yetkazuvchi turli yo‘llar 
hisoblanadi.
Forobiy ijtimoiy tarbiyani tartibga solish, uni boshqarish masa- 
lalarig^ alohida e’tibor bergan. U mehnat faoliyati tarbiyaning muhim 
vosita; ri hisoblanadi, degan xulosaga keladi.