Əsas dövrə görə hesablanan indekslərdən istifadə edilməsi müəyyən üstünlüyə malikdir. Bu, mütləq ifadədə ÜDM-i və onun tərkib hissə
lərinin müqayisəsini həyata keçirməyə imkan verir. Lakin artıq qeyd
olunduğu kimi, böyük struktur dəyişmələri şəraitində əsas dövrə görə
hesablanan indekslər təhriflərə gətirib çıxara bilər. Ona görə ki, əsas
dövrdən uzaqlaşma artdıqca məhsulların fiziki həcmi və qiymətləri ara
sındakı əlaqə daha çox pozulur. Bununla əlaqədar olaraq əvvəlki ilin
(dövrün) çəkiləri ilə hesablanan indekslərdən (məsələn, əvvəlki ilin
qiymətləri ilə hesablanan fiziki həcm indeksi, yaxud da əvvəlki ilin fiziki
həcmi ilə hesablanan qiymət indeksi) istifadə olunur.
Beləliklə,
zəncirvarı və əsas dövrə görə hesablanan indekslərdən
hansının seçilməsi məsələsində aşağıdakılara diqqət yetirmək lazımdır:
1) hər il üzrə aparılan hesablamaların daha dəqiq olmasını təmin
etmək vəzifəsi qarşıya qoyulduqda üstünlük dəyişən çəkili zəncirvarı
indekslərə verilməlidir;
2) uzun bir dövr üzrə indekslərin müqayisəsini təmin etmək vəzifəsi
qarşıya qoyulduqda isə əsas dövrə görə hesablanan sabit çəkili indekslərə
üstünlük verilməlidir.
9.7. Ümumi daxili məhsulun sabit qiymətlərlə hesablanması metodları Ümumi daxili məhsulun sabit qiymətlərlə hesablanması əslində onun
cari qiymətlərlə ayrı-ayrı tərkib hissələrinə bölünməsini nəzərdə tutur.
Burada məqsəd ÜDM-i və onun tərkib hissələrini əsas dövrün (ilin)
qiymətləri ilə qiymətləndirməkdən ibarətdir. Bu isə iki metodla həyata
keçirilir.
Bunlardan biri deflyasiya, digəri isə ekstrapolyasiya meto dudur. Bəzi hallarda isə birbaşa və xərc maddələri üzrə yenidən-
qiymətləndirmə metodlarından istifadə olunur.
Deflyasiya metodunda əmtəə və xidmətlərin cari dövrdəki dəyəri
(p ı q ı) bu məhsulların qiymətlərinin əsas dövrə nisbətən cari dövrdə
dəyişməsini ifadə edən indeksə bölməklə aşağıdakı kimi hesablana bilər:
r n n _ Z 4 ıP ı
Zİ^ıPo - |
»
