Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

onların nöqsan
cəhəti də vardır. 
Bu, ondan ibarətdir ki, ÜDM-i sabit qiymətlərlə daha 
müfəssəl qiymətləndirmək üçün onlar əmtəə və xidmət qrupları üzrə 
dərindən təhlil aparılmasına imkan vermir. ÜDM-in tərkib hissələri 
haqqında resurslar və onlardan istifadə balanslarında daha ətraflı məlumat 
vardır. Bunlar öz əksini resurslar və onlardan istifadə cədvəllərində və 
sahələrarası balansda tapır.
ÜDM-in sabit qiymətlərlə hesablanması adətən həm istehsal (ayrı-ayrı 
sahələrdə yaradılmış əlavə dəyərin cəmi kimi), həm də son istifadə (son
286
istifadənin tərkib hissələrinin cəmi kimi) metodları ilə hesablandıqda 
həyata keçirilir. Bu əməliyyat ÜDM-in tərkib hissələrinin sabit qiymət­
lərlə qiymətləndirilməsi və alman nəticələrin cəmlənməsi yolu ilə aparılır. 
Sabit qiymətlərlə hesablamalara verilən əsas nəzəri tələblərdən biri 
eyniyyət prinsipinə əməl olunmasıdır. Bu o deməkdir ki, əgər toplu tərkib 
hissələrinin cəmi kimi müəyyən olunarsa, deməli, bundan sabit qiymət­
lərlə qiymətləndirmə zamanı da istifadə olunmalıdır. Bu isə o deməkdir 
ki, sabit qiymətlərlə hesablanmış ÜDM-in kəmiyyəti onun sabit qiymət­
lərlə tərkib hissələrinin cəminə bərabər olmalıdır. Buna uyğun olaraq 
sabit qiymətlərlə hesablanmış ÜDM-in kəmiyyəti, onun sabit qiymətlərlə 
qiymətləndirilmiş tərkib hissələrinin cəmi kimi də hesablana bilər.
Nəzəri cəhətdən ÜDM-in sabit qiymətlərlə qiymətləndirilməsinin 
hər
iki metodu (istehsal və son istifadə) 
ilə hesablanan kəmiyyəti bir-birinə 
bərabər olmalıdır. Lakin təcrübədə cari qiymətlərlə qiymətləndirmədə 
olduğu kimi, bu metodda da onların arasında labüd olaraq statistik fərq 
əmələ gəlir. Bu zaman ÜDM-in hesablanmasında istifadə edilən infor­
masiya hansı metodda etibarlıdırsa, ona üstünlük verilir və deməli, onu 
əsas götürmək və fiziki həcm indeksini ona əsasən hesablamaq lazımdır.
ÜDM-in tərkib hissələrini sabit qiymətlərlə daha düzgün qiymətlən­
dirmək üçün qiymət (deflyator) indeksləri sisteminə malik olmaq lazım­
dır. Bunların içərisində istehsalçı qiymətləri, habelə əmtəə və xidmətlərin 
istehlak qiymətləri indeksləri əsas yer tutur. ÜDM-i sabit qiymətlərlə 
hesablamaq üçün lazım olan qiymət indekslərinin növləri məhsulların və 
sahələrin təsnifləşdirilməsinə uyğun olaraq müəyyən edilir.