Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

Ümumi
buraxılışı qiymətləndirmək üçün aşağıdakılar olmalıdır:
1) istehsalçıların qiymət indeksləri (sənaye, kənd təsərrüfatı və əsaslı 
tikinti məhsulları; yük və sərnişin daşımaları, yükləmə-boşaltma işləri və 
rabitə xidmətləri üçün tariflər; bələdiyyə və xüsusi yaşayış evlərinin icarə 
qiymətləri, digər pullu xidmətlərin (təhsil, səhiyyə, hüquq və s.) 
qiymətləri.
2) istehsal və idxala qoyulan vergi dərəcələri indeksləri (vergilərin 
növləri üzrə);
3) xidmət sahələri, o cümlədən büdcə təşkilatları üzrə orta əmək 
haqqı indeksləri;
Əmtəə və xidmətlərdən istifadənin qiymətləndirilməsi üçün aşağıdakı 
indekslər hesablanır:
a) 
aralıq istehlakı qiymətləndirmək üçün - istehsalçılar (müəssisələr 
və ev təsərrüfatları) tərəfindən əmtəə və xidmətlərin satın alındığı qiymət 
indeksləri;
287

---

b) son istehlakı qiymətləndirmək üçün - əmtəə və xidmətlərin 
istehlak qiymətləri indeksləri;
c) ümumi yığımı qiymətləndirmək üçün - kapital qoyuluşunun 
qiymət indeksləri (o cümlədən tikinti-quraşdırma işləri, maşın və 
avadanlıqlar, sair əsaslı işlər və mal-qara üzrə xərclər və s.);
d) ixrac-idxal qalığını qiymətləndirmək üçün - ixrac və idxal olunan 
məhsulların qiymət indeksləri.
ÜDM-i qiymətləndirmək üçün sabit qiymət kimi hər hansı bir tarixə 
olan qiymətlər deyil, əsas dövrün orta qiymətləri götürülür.
Qiymət indekslərindən ya ÜDM-in tərkib hissələrinin birbaşa 
deflyasiya edilməsi üçün istifadə olunur, yaxud da o, xüsusi deflyatorların 
qurulması üçün ilkin material hesab edilir. İstənilən halda onlar əmtəə və 
xidmətlərin geniş nomenklatura əsasında müəyyən olunmalıdır. Bu 
nomenklatur nə qədər geniş olsa, aparılan hesablamalar da bir o qədər 
dəqiq və etibarlı olur. Müşahidə aparmaq üçün seçilmiş əmtəə və 
xidmətlərin qiymətləri bir və ya bir neçə il üzrə qeyd olunur. Hər hansı 
bir əmtəə növünün istehlak dəyəri eyni olan başqa bir əmtəə növü ilə əvəz 
olunmasına həmin məhsulun istehsalı dayandırıldıqda yol verilir.