Microsoft Word tanbehul gofilin ziyouz com doc

“Ayting: har kim o‘z holicha amal qilur” 
(Isro, 84-oyat), degan so‘zini niyatiga ko‘ra, 
ya’ni amalning sihhati niyat bilan, deb tushuntirganlar. 
749. Nabiy (s.a.v.) aytadilar: “Mo‘minning niyati uning amalidan yaxshidir”. 
Ahli ilmlarning ba’zilari bu hadis haqida shunday deyishadi: “Chunki kishi niyatining 
yaxshiligi uchun savob olaveradi, garchi amal qilmagan bo‘lsa ham. Amaliga esa niyatsiz 
savob ololmaydi”. 
Bir olim kishi aytadi: “Mo‘minning niyati amalidan yaxshidir. Chunki niyati ko‘p amali 
kam. U tirik ekan yaxshi amal qilishni niyat etadi, ammo u o‘lgunicha, yaxshi amalni 
davom ettira olmaydi”. 
Ba’zilar deyishadi: “Chunki niyat qalbning amalidir. Qalb ma’rifatning makoni. Nimaiki 
ma’rifat makonidan bo‘lsa, boshqasidan afzaldir”. 
750. Payg‘ambarimizning (sollallohu alayhi vasallam) bunday deganlarini rivoyat 
qiladilar: “Qiyomat kuni bir bandani keltirishadi. Uning yaxshiliklari katta tog‘lar kabi 
bo‘ladi. Keyin nido qiluvchi: “Kim mana bu odamdan zulm ko‘rgan bo‘lsa, kelib, undan 
haqqini olsin”, deb nido qiladi. Odamlar kelib, uning yaxshiliklaridan olishadi. Hattoki 
yaxshiliklaridan hech narsa qolmaydi. Banda hayron turganida, Rabbi unga: “Mening 
oldimda sening bir xazinang bor. Uni farishtalarimga ham, maxluqlarimga ham 
ko‘rsatmaganman”, deydi. Banda: “Ey Rabbim, u nima?” deb so‘raydi. Alloh taolo 

---

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
297
aytadi: “U sening niyatlaring. Sen bir yaxshilikni niyat qilsang, unga yetmishdan oshirib, 
(savob) yozar edim”. 
Xabarda rivoyat qilinadi: “Bani Isroil obidlari ichida bir kishi bor edi. Bir kuni u katta qum 
uyumi oldidan o‘tdi. Shunda ko‘ngliga, agar bu qum uyumi unga aylanib qolsa, och 
yotgan Bani Isroil xalqini to‘yg‘izardim, degan o‘y keldi. Shunda Alloh taolo ularning 
payg‘ambariga: “Bu obidga ayt, Men unga unni sadaqa qilgandek ajr berdim”, deb vahiy 
qildi”.
751. Yana bir xabarda rivoyat qilinishicha, qiyomat kuni banda keltiriladi va oldiga nomai 
a’moli qo‘yiladi. Amal kitobida haj, umra, jihod, zakot va sadaqani ko‘rib, banda o‘zicha, 
bulardan hech birini qilgan emasman-ku, bu mening kitobim emas, deydi. Shunda Alloh 
taolo aytadi: “O‘qi, bu sening kitobing, sen bechora holda yashab, agar menda mol 
bo‘lganida, albatta, haj qilardim, agar menda mol bo‘lganida, zakot berardim, deb aytar 
eding. Men sening niyatingda sodiqligingni bildim va bularning hammasini savobini 
berdim”. 
Faqih Abu Lays aytadilar: “Kishi ozgina narsasini qizg‘onmasa, niyatining to‘g‘riligi 
ma’lum bo‘ladi. Masalan, yo‘lda qolgan hojini ko‘rib, menda ham mol bo‘lganida, haj 
qilardim, ammo imkoniyatim yo‘q, faqat ikki dirhamimgina bor, ularni shu kishiga beray, 
desa, yoxud qiynalib qolgan g‘oziyni ko‘rib, menda ham mol bo‘lganida, albatta, 
shunday qilardim, ammo imkonim yo‘q, faqat ozgina pulim bor, ularni mana shu muhtoj 
g‘oziyga yoki miskin qo‘shnimga beray, desa va bersa, niyatining xolisligi ko‘rinadi. 
Ammo ozgina narsasini ham qizg‘anib, baxillik qilsa (oziga baxillik qilgan kishining 
ko‘piga ham baxillik qilishini Alloh biladi), uning uchun haj qilay, yordam beray, degan 
niyatlarida savob yo‘q. Bir kishi: “Agar Qur’onni yodlaganimda, kechayu kunduz o‘qir 
edim”, desa va yodlagan bittagina surasini kechayu kunduz o‘qisa, Alloh taolo uning 
Qur’onni to‘la yod olganida, hammasini o‘qishini biladi va Qur’onning qolganini ham 
yodlashni nasib qiladi. Agar o‘zida bor narsani ham o‘qimasa, o‘z-o‘zidan uning niyati 
xolis emasligi bilinadi”. 
752. Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: “Mo‘minning niyati amalidan yaxshi, munofiqning 
amali esa, niyatidan afzal”. 
753. Muhammad ibn Ali Nabiydan (s.a.v.) rivoyat qiladilar. U zot aytadilar: “Kim bir 
kishini, garchi uning do‘zaxi ekani Allohning ilmida bitilgan bo‘lsa ham, adolatliligi uchun 
Alloh yo‘lida yaxshi ko‘rsa, Alloh taolo uni sevganga ahli jannatni sevgandek ajr beradi. 
Kim bir kishini Allohning ilmida jannati bo‘lsa ham, zolimligi uchun yomon ko‘rsa, Alloh 
taolo uni yomon ko‘rishiga xuddi ahli do‘zaxni yomon ko‘rgandek ajr beradi”. 
Xabarda rivoyat qilinadi: Alloh taolo Musoga (alayhissalom) dedi: “Ey Muso, Men uchun 
biror amal qildingmi?” Muso (alayhissalom) aytdilar: “Ey Allohim, Sen uchun namoz 
o‘qidim, Sen uchun ro‘za tutdim, Sen uchun sadaqa qildim va Seni zikr qildim”. Alloh 
taolo dedi: “Namozing sen uchun dalil, ya’ni hujjatdir, ro‘za – to‘siq, sadaqa – soya, zikr 
nurdir. Ammo Men uchun biron kishini do‘st tutdingmi yoki Men uchun biron kishini 
dushman bildingmi?” Shundan keyin Muso (a.s.) amallarning afzali Alloh yo‘lida yaxshi 
ko‘rish va Alloh yo‘lida yomon ko‘rish ekanini bildilar. 

---

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy