Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

4.1 -rasm. Arxitektura landshaftiga uyg‘imlashgan
kashtan daraxtining gullash davri.
35

---

Yashil hududlar barpo etishda uch turdagi ko‘kalamzorlash- 
tirish uslubi qabul qilingan: muntazam, peyzaj va aralash 
holdagi.
Muntazam uslubda - barcha ko‘kalamzorlashtirish element­
lari va obyektlari muntazam yoki to‘g‘ri geometrik shaklga ega 
bo‘ladi. Tashkil etiladigan gulzorlar aylana, to‘g‘ri to‘rtburchak, 
rombsimon, uchburchak, yuraksimon va hokazo ko‘rinishda; 
quriladigan yo‘laklar to‘g‘ri chiziq yoki yarim aylanasimon 
shaklda bo‘ladi. Manzarali daraxtlar, butasimon o‘simliklar 
turlari bo‘yicha va gullaming ekilish sxemalari rejaga kiritilgan 
holatda qat’iy belgilab olinadi. Ekilish sxemasiga muvofiq 
ravishda, bir xil tur va o‘lchamdagi manzarali daraxtlar, butalar 
va gul o‘simliklari tanlanadi. Eng asosiysi, ko‘kalamzor- 
lashtirishda o‘simliklar dunyosining navbatma-navbat gullar 
to'lqinini namoyon qilishi e’tiborga olinadi. Agar gullaming 
rangi biri ikkinchisini toTdirib yoki orttirib ko‘rsatsa, u inson 
tomonidan yaxshi qabul qilinadi (yashil-qizil, havorang-to‘q 
sariq). Qizil to‘q sariq va sariq ranglar - issiq, yorqin ranglar va 
uzoqdan yaxshi ko‘rinadi, yashil, havorang va binafsharang 
sovuq, xira va biroz masofada mavhum bo‘lib qoladi, atrofdagi 
fonda yutilib ketadi. Oq rang boshqa hamma ranglar bilan mos 
keladi. Kumushrang va kulrang o‘simliklar markazlashgan rang 
hisoblanadi. 0 ‘simliklarda ranglar majmuasi quyidagicha 
tartibda bo‘lishi mumkin:
1. Kontrast, ya’ni qarama-qarshi ranglami joylashtirish. 
Qizil-yashil, havorang-to‘q sariq, sariq-binafsharang.
2. Garmonik. Ranglar navbatma-navbat joylashtiriladi. 
Qizil-sariq, to‘q sariq-yashil, sariq-ko‘k, yashil-havorang.
3. Disgarmonik. Ranglar yonidagi boshqa ranglar bilan 
joylashtiriladi: 
qizil-to‘q 
sariq-yashil-ko‘k-havorang-binaf- 
sharang.
4. Nyuans. Bir xil rangning och rangidan to‘q rangigacha; 
och qizildan to‘q qizilgacha, havo rangdan to‘q ko‘k rang 
ko‘rinishigacha davom etadi.
Peyzaj uslubi ko‘kalamzorlashtirilayotgan hududning may­
doni bir-biridan farqli bo‘lgan uchastkalarga bo‘linishi bilan 
farqlanadi: bir xil simmetrik bo‘lmagan holdagi maydonlarga
36

---

bo‘linishi, daraxtlar, butalar va gullami erkin holatda, tartib 
bilan ekib borish, ko‘rkam ko‘rinishdagi suv havzalari barpo 
etish bajariladi. Peyzaj uslubida hududning elementlari nosim- 
metrik tarzda joylashtiriladi. Masalan, Toshkent shahridagi 
Mirzo Ulug‘bek, G‘afur G‘ulom istirohat bog‘lari va “Shahidlar 
xiyoboni”dagi suv havzalarini bunga misol qilib ko‘rsatishimiz 
mumkin.