Matematikani darslarida matematik modellahtirish

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
 

 
 
Academic Research, Uzbekistan 1446 www.ares.uz 
2)
“Beshyog„och” va “Oloy” bozorlarida kartoshkaga nisbatan talab 
funksiyalari mos ravishda
bunda 
– bir daqiqada kartoshkaga kg lardagi talab, 
– narxning so„mlardagi 
qiymati. Agar har bir bozorda minutiga 1 kg kartoshka sotilsa, “Beshyog„och” va 
“Oloy” bozorlaridagi kartoshka narxi qancha? 
Bu masalada nazariyadan faktlarga o„tilyapti, ya‟ni deduktiv metoddan 
foydalanilyapti.
3)
Funksional tafakkur qandaydir iqtisodiy jarayonning modeli va iqtisodiy 
omillar orasidagi bog„lanish bilan tavsiflanadi. Iqtisodiy jarayonlar modellari grafik 
yoki formula yordamida ham beriladi.
Formulalar yoki grafiklar o„quvchilarga zarur iqtisodiy bog„lanishlari aniq 
tasavvur qilishlariga yordam beradi. Iqtisodchilar o„zlarining nazariya va modellarini 
grafik yordamida ifoda etadilar. Grafik ikkita o„zgaruvchi orasidagi bog„lanishni 
ifoda etadilar. Grafik ikkita o„zgaruvchi orasidagi bog„lanishni ifoda etishda 
ko„rgazmalilik vazifasini bajaradi. Ushbu jadvalda daromad va xarajat orasidagi 
bog„lanish berlgan. 
 
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Didaktikaning barcha prinsiplariga rioya qilgan holda nazariyaning amaliyot 
bilan aloqasini ochib berishimiz lozim. O„zlashtirilishi ko„zda tutilgan har bir abstrakt 
matematik tushunchaga iqtisodiy ma‟no berish, uni iqtisodiy jihatdan talqin qilish 
kerak. Bunga doir misollar keltiramiz. 
A) O„rta maktab geometriyasida tekisligida va uch o„lchovli fazoda ikki 
vektorning skalyar ko„paytmasi ta‟rifi va uning xossalari o„rganiladi. Skalyar 
ko„paytmaning fizika va mexanika masalalarini yechishda tadbiqlari juda ko„p, 
ammo iqtisod masalalarini yechishga tadbiqlari juda ko„p, ammo iqtisod masalalarini 
yechishga tadbiqini ko„rsatuvchi masalalar o„rta maktab matematika kursi 
(geometriya, algebra va analiz asoslari)da uchramaydi. Skalyar ko„paytmaga 
ivtisodiy ma‟no berish skalyar ko„paytma ta‟rifini oson tushunishiga yordam beradi. 
Masalan, uch o„lchovli fazo ( uch olchovli iqtisodiy fazo) da ikki vektorning skalyar 
ko„paytmasini quyidagicha sodda tilda tushuntirish mumkin: qandaydir firma uch xil 
miqdor mahsulot ishlab chiqaradigan bo„lsin, bu mahsulotlarning narxlari 
mos ravishda 
so„m bo„lsa, firmaning daromadi 
(so„m) 
bo„ladi, 
ya‟ni 
⃗ ⃗
(bunda 
⃗ ( 
) ⃗( 
)
).
 
Lekin hamma firmalar ham ishlab chiqarish bilan 

---