N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

2. Gazni oltingugurtdan tozalash.
 
Gazni oltingugurtdan tozalash uchun 
etanolamin eritmasidan foydalaniladi. agar ammiak (NN
3
) molekulasining bir atom 
vodorodini (C
2
H
5
) gruppasi bilan almashtirilsa, monoetanolamin NH
2
(C
2
H
2
O) ikki 
atom vodorodini almashtirilsa dietanolamin, uch atom vodorodini almashtirilsa 
trietanolamin hosil bo`ladi. Barcha etanolaminlar vodorodsulfid bilan beqaror 
birikma hosil qiladi. Shuning uchun gazni tozalashda ko`proq foydalaniladi. 
Monoetanolamin bilan seravodorodning o`zaro ta‗siri quyidagicha yoziladi. 
NH
2
(C
2
H
5
O)QH
2
S (C
2
H
5
O)NH
3
HS 
Bu qayta reaktsiya. Oddiy sharoitda bu reaktsiya chapdan o`ngga, ya‗ni 
monoetanolamin seravodorodni yutadi. Harorat 70 – 100
0
S ga ko`tarilsa, reaktsiya 
o`ngdan chapga harakatlanadi. 
 
 
 
 
 
 

---

233 
6.10- jadval. 
Etanolaminlarni asosiy hossalari 
Ko`rsatkichlar 
MEA 
DEA 
TEA 
Kimyoviy formulasi
S
2
N
5
ONH 
(C
2
H
5
O)NH 
(C
2
H
5
O)
3
NH 
Zichligi, kg/m
3
1018 
1101 
1120 
Molekulyar og`irligi
61 
105 
149 
Eruvchanligi, % da:
Suvda
Uglevodorodda
100 
0 
100 
0 
100 
0 
20 – 40
0
S da seravodorod va is gazi yutiladi, tuyingan eritmani 105 – 170
0
S 
gacha qizdirilganda ajralib chiqadi. 
3.
MEA eritmasi bilan gazni tozalash.
Tozalash uchun uzatilayotgan gaz
ajratgichga uzatiladi. Bu yerda MEA eritmasi absorberda ko`piklanmasligi uchun 
to`liq kondensat ajratib olinadi. Vodorodsulfid va is gazidan gazni tozalash jarayoni 
absorberda amalga oshiriladi. Absorber yuqori qismidan MEA eritma uzatiladi, 
pastdan gaz uzatiladi. Absorber yuqori qismidan tozalangan gaz chiqadi va 
iste‗molchiga jo`natiladi. Seravodorod va is gazi bilan to`yingan eritma absorberning 
pastki qismidan chiqib, gidravlik trubinaga uzatiladi. U yerda eritma energiyasidan 
foydalaniladi. Shuning uchun eritma bosimi tezda pasayadi (misol, Kanadadagi 
Rimbi zavodida – 67*10
5
dan 7*10
5
MPa). Bu yerdan chiqqan eritma ekspanzerga 
tushadi. Unda absorberda eritma orqali yutilgan uglevorodlar ajratib olinadi. 
To`yingan eritmani regenratsiya qilish, ya‗ni tozalash disorberda amalga 
oshiriladi. Disorberda issiqlik va masla almashinishini ta‗minlovchi tarelkalar 
joylashgan. Bu jarayon desorber pastida qaynatgich yordamida qizdirish natijasida 
eritmaning bug`lanishi va disorber yuqori qismidan kiritilayotgan perogaz 
aralashmasi kondensatini sovugan odorlashishni (orosheniya) kiritish natijasida 
erishiladi. 

---

234 
Eritmani to`liq tozalash jarayoni shu holda amalga oshiriladi. Tozalangan 
eritma desorberdan siqib teploobmennikda to`yingan moddaga issiqlik beradi va 
yig`uv idishga uzatiladi. Yig`uv idishidan eritma nasos yordamida xolodilnik orqali 
uzatiladi. Xolodilnikdan o`tgan eritma gidravlik trubinali nasos yordamida absorber 
yuqori qismiga uzatiladi.