To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

Yog‘och tanasi normal shaklining va yog‘och tuzilishining buzi-
lishi 
daraxtning normal bo‘lmagan sharoitda o ‘sishi va atrof- muhitning 
ta’siri natijasida hosil boMadi hamda yog‘och sifatini buzadi. Egri-bugrilik 
bir tomonga, ikki tomonga qiyshayganligi bilan xarakterli.
Baqaloqlik 
- deganda, daraxt tanasining pastki qismi yuqori qismiga 
nisbatan keskin yo‘g ‘onlashishi tushuniladi.
In g ich k a la n ish
- y og ‘och tanasining ikki uchi diam etrining 
oMchamlari orasidagi farqining kattaligi bilan xarakterlidir. Bu uning 
mustahkamligini pasaytiradi va yog‘och isrof boMadi.
—Burama 
- yog‘och lolalarining daraxt tanasi o‘qiga nisbatan qiyalab 
joylanishi (tabiiy va sun’iy)dir. Sun’iy buram a yog‘och tolalarining 
yillik qavatlarda juda qiya joylashishi natijasidir. Burama yo g ‘och 
mustahkamligini kamaytiradi va tob tashlashiga olib keladi.
BilongM -y 
og‘ och tolalarining to ‘ lqinsimon joylashishi va chalkashishi 
natijasidir. BilongMyog‘ochning egilishdagi mustahkamligini kamaytiradi.
F atila 
- yog‘och tanasida k o ‘zlar hosil boMishi sababli yillik 
qavatlaming qiyshayishi, u bir yoki ikki tomonlama boMadi.
Chirish 
- Yog‘och zamburugMaming ko‘payishi natijasida chiriydi. 
ZamburugMar yog‘ochning asosini tashkil etuvchi sellulozani glukozaga 
aylantiradigan ferm entlar ishlab chiqaradi. Hosil boMgan glukoza 
zamburugMarga yemish boMgani uchun ular yana ko‘payib boradi, natijada 
yog‘ochning sifati keskin pasayadi. Bunda yog‘och massasi kamayadi, 
tanasi bo‘yiga va ko‘ndalangiga darz ketadi, yog‘och yaroqsiz holga keladi.
211

---

13.5-rasm. a) daraxt tanasidagi ishib chiqqan saraton kasalligi;
b) oqqayin tanasidagi yopiq saraton kasalligi.
Zamburug‘lar yog‘och nam bo‘lganda (20 foizdan ko‘p), muayyan 
haroratda vakislorodli muhitda ko‘payadi. Zamburug‘lar suvli, harorat 0°S 
past bo‘lgan sharoitda ko‘paymaydi. Ularning ko‘payishi yog‘och rangini 
o ‘zgartiradi. Zamburug‘lar tushgan yog‘ochdan konstruksiyalar tayyorlash 
xavfli, chunki yog‘ochning mustahkamligi keskin kamaygan bo‘ladi. 
Zamburug‘larning mog‘or, rang o‘zgartiruvchi, ko‘klik kasalligi turlari 
mavjud. Yog‘och bino va inshootlarda ishlatilganda, unda uy zamburug‘i 
ko‘payishi mumkin. Oq uy zamburug‘i va pardasimon uy zamburug‘i 
yog‘och konstruksiyalar uchun juda xavfli bo‘lib, uni bir necha oydayoq 
butunlay ishdan chiqarishi mumkin.
Q urtlash. 
Qurt va hasharotlar, qo‘ng‘izlar yog‘och materiali bilan 
oziqlanib, uning strukturasini zaiflashtiradi. Qurt va hasharotlar yurgan 
joyda ko‘plab teshiklar hosil bo'ladi va ularo‘zi bilan birga zamburugMarni 
olib kirib yog‘ochning buzilishini tezlashtiradi. Hoi va ildizi qurigan zaif 
yog‘ochlarni qurt va hashoratlar tez shikastlaydi.