Izlanishlar, yechimlar
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
129
XALQ TA’LIMI: MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR Ta’lim sifatini baholash sohasidagi turli zamonaviy xalqaro va mahalliy tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, aksariyat ta’lim tizimlari tez o‘zgaruvchan iqtisodiyot bilan hamqadam emas va o‘quvchilarga tanqidiy, ijodiy fikrlash qobiliyati kabi zarur ko‘nikmalarni bermaydi. Birgalikda ishlash va doimiy o‘zgaruvchan texnologiyaga moslashish qobiliyati, kundalik hayotda va ishda faoliyatida qo‘llaniladi. Bilimlarni baholash usullarini isloh qilish ta’lim sohasidagi har qanday tizimli o‘zgarishlarni amalga oshirish uchun nihoyatda zarur bo‘lib, bugungi kunda nafaqat o‘zgarishlar, balki global xarakterdagi o‘zgarishlar ham zarur. Faqat ular o‘quvchilarni muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalar bilan jihozlashlari mumkin. “Taraqqiyot strategiyasi” markaziga taqdim etilgan maʼlumotlarga koʻra, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (OECD) va Taʼlim inspeksiyasi oʻrtasida Oʻzbekistonda taʼlim sifatini PISA-2021 baholashda ishtirok etish toʻgʻrisida bitim imzolangan. PISA tadqiqotlarini oʻtkazish maqsadida Oʻzbekistonga uslubiy yordam berish, soʻrovlar oʻtkazishda koʻmaklashish, imkoniyatlarni tahlil qilish, salohiyatni oshirish va loyihalarni amalga oshirish rejalari, mamlakat uchun ularning loyihalarini ishlab chiqish va amalga oshirishda koʻmaklashish, milliy sifat nazorati va dasturlarini qoʻllab-quvvatlash masalalari bo‘yicha hamkorlik qiladi. Oʻzbekiston boshqa davlatlar qatorida Avstraliya Taʼlim Tadqiqotlari Kengashiga (ACER) qoʻshildi. 2019-yilning 13-fevral kuni Ta’lim inspeksiyasi rahbariyati Ta’lim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi (IEA) ijrochi direktori Andrea Netton va moliya bo‘yicha bosh direktori Rule Burgert bilan uchrashdi. Tadbirda Jahon bankining ta’lim sohasidagi yetakchi mutaxassisi Yanssen Tayxayra va Jahon bankining O‘zbekistondagi vakili Xideki Mori ham ishtirok etdi. Muzokaralar natijasida O‘zbekistondagi boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun PIRLS-2021 xalqaro savodxonligini baholash dasturida ishtirok etish bo‘yicha kelishuvga erishildi. Ushbu kelishuv natijasida PIRLS-2021 dasturi O‘zbekistondagi boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining savodxonlik darajasi xalqaro miqyosda sinovdan o‘tkaziladigan bo‘ldi. Ta’lim sifatining asosiy xalqaro tadqiqotlari Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot xalqaro tashkiloti (OECD) (Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti) va Ta’lim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi (IEA) tomonidan amalga oshiriladi. Umumiy taʼlim sifati boʻyicha uchta asosiy xalqaro qiyosiy tadqiqot – PISA, TIMSS va PIRLS bir-birini toʻldiradi. Ushbu uch tadqiqotni bir vaqtda olib borish ta’lim tizimi haqida to‘liqroq ma’lumot beradi, uning turli tomonlarini baholaydi. PISA, TIMSS va PIRLS tadqiqotlari natijalarini solishtirish maktablarda o‘qish, matematika va tabiatshunoslik fanlarini o‘qitish xususiyatlarini aniqlash 130 A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI va xalqaro tashkilot tomonidan ishlab chiqilgan ta’lim ustuvorliklari nuqtai nazaridan umumta’lim sifatini baholash imkonini beradi. Ta’lim sifatini o‘rganish bo‘yicha asosiy xalqaro dasturlarni batafsil ko‘rib chiqamiz. PISA xalqaro talabalarni baholash dasturi boʻlib, OECD homiyligida oʻtkaziladigan tadqiqotdir . Dastur doirasida 15 yoshgacha bo‘lgan o‘quvchilar sinovdan o‘tkaziladi: • matematik savodxonlik; • tabiiy-ilmiy savodxonlik; • o‘qish savodxonligi; • kreativ fikrlash, moliyaviy va kompyuter savodxonligi. Tadqiqot har uch yilda bir marta o‘tkaziladi. 2015-yilda PISA tadqiqotlari oltinchi marta bo‘lib o‘tdi, unda 70 ta davlat ishtirok etdi. PISA- 2015 tadqiqotida test sinovlari kompyuter asosida o‘tkazildi, bundan tashqari, moliyaviy savodxonlikni baholash yo‘nalishi ham kiritildi. PISA-2018 tadqiqotiga “global kompetensiyalar” kiritilgan. Mamlakatlar tadqiqot natijalaridan foydalanib, ta’limning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash, o‘z profilini boshqa davlatlar fonida ko‘rish va maktablarda ta’lim jarayonini takomillashtirish yo‘nalishlarini belgilash imkoniyatiga ega bo‘ladi. O‘qish savodxonligini o‘rganish o‘qish texnikasi va o‘qish ko‘nikmalarini tekshirishni maqsad qilib qo‘ymaydi - u o‘quvchilarning matnlarni tushunish, ularning mazmuni haqida fikr yuritish, ma’noni baholash va o‘qiganlari haqida o‘z fikrlarini bildirish qobiliyatini tekshiradi. Talabalarga turli janrdagi matnlar taklif etiladi: badiiy va ilmiy-maʼrifiy, gazeta va jurnallardagi maqolalar, yoʻriqnomalar, tarjimai hollar, shaxsiy xatlar, hujjatlar, reklamalar, maʼlumot varaqlari, geografik xaritalar, chizmalar, jadvallar, grafiklar, diagrammalar, blankalar (soliq, vizalar, anketalar). Matematik savodxonlikni tekshirish subyektlarning matematikaning inson hayotidagi o‘rni to‘g‘risida xabardorligini, konstruktiv, faol va fikrlovchi fuqarolar tomonidan qabul qilinishi kerak bo‘lgan mulohazalar va qarorlar qabul qilish qobiliyatini o‘z ichiga oladi. Test o‘quv rejasiga muvofiq matematika bo‘yicha bilim, ko‘nikma va ko‘nikmalarning shakllanish darajasini emas, balki ulardan matematik vaziyatlarda, mantiqiy va matematik sezgi talab qiladigan turli yondashuvlardan foydalana olish, matematikani shakllantirish va sharhlash |