Jahon tarixi
Yüklə 3,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XIX asrning 30—60-yillarida Koreya.
|
Ijtimoiy taraqqiyot.
Og‘ir iqtisodiy va siyosiy inqiroz Ko reya hukmdorlarini mamlakatda islohotlar o‘tkazishga majbur qildi. Aholining ilg‘or qatlami ham hukumatni shunga un- dayotgan edi. Feodal m unosabatlarning to ‘siq b o ‘lishiga qaram asdan, m am lakatda m ahalliy bozorlar shakllandi, yarmarka va yirik savdo markazlari paydo bo‘ldi, Xitoy va Yaponiya bilan savdo aloqalari kengaydi. Qirol Yonchjon (1725—1776) davrida mamlakatni rivoj- lantirish maqsadida islohot o ‘tkazildi. To‘g‘onlar, suv om- borlari qurildi, ocharchilik holati uchun maxsus don omborlari tashkil qilindi. Shuningdek, guruchdan spirtli ichimliklar tayyorlash man qilindi va ba’zi bir davlat soliqlari bekor qilindi 128 yoki kamaytirildi. So‘roq qilish paytida qiynoqning eng og‘ir turlari (oyoqlarni sindirish) ta ’qiqlandi. Qirol Yonchjon dav- rida dehqonlarning katta yer egalariga shaxsiy qaramligini bekor qilish va qul ayolning nevarasi ozod inson boMishi ha- qida deklaratsiya e’lon qilindi. Zaiflashayotgan feodal tuzumni mustahkamlashga bo ‘lgan bu urinishlar 1785-yilda tuzilgan «Qonunlarning buyuk to ‘plami» deb nomlangan hujjatda o‘z ifodasini topdi. Biroq, katta yer egalari va amaldorlar hukm- ronligini mustahkamlash maqsadida qilingan bu kabi qisman yon berishlar, mamlakatdagi butun feodal tuzumining chuqur inqirozini to ‘xtata olmadi. M am lakat Xitoy, Yaponiya, Rossiya, AQSH va Yevropa davlatlarining mustamlakachilik obyektiga aylanib bordi. XIX asrning 30—60-yillarida Koreya. XIX asrning 30- yillaridan koreys jamiyatining barcha tizimlaridagi inqiroz yanada keskinlashdi. Ichki siyosiy ziddiyatlar tufayli zaiflashgan Li sulolasi tanazzulga yuz tutdi. Ana shunday paytda mam- lakatga Koreyani chet davlat uchun ochish va uni mustamla- kaga aylantirishga intilayotgan kapitalistik davlatlar xavf so- layotgan edi. Bu xavf dastlab yevropalik xristian missioner- larining faolligi oshganligi bilan ifodalandi. 1831-yili Rim papasi Koreya yepiskopligi tuzilganligini e’lon qildi. 1832- yili Koreya qirg‘oqlari yaqinida paydo bo‘lgan kema Buyuk Britaniya nomidan savdo munosabatlari o ‘rnatishni taklif qildi, lekin rad javobini oldi. Bu orada xristian cherkovi mis- sionerlari vakillari Koreyaga yashirin kirib kelib, o‘z faoliyat- larini olib borayotgan edilar. Ular, asosan, fransuz missionerlari edi. Bu missionerlarning xristian dinini qabul qilgan koreyslar bilan birga qatl etilishi Koreyaga fransuz harbiy kemalari yuborilishi uchun bahona bo‘ldi. Harbiy kuchlarga tayangan fransuzlar missionerlarning o‘limi uchun tovon sifatida Koreya portlarining ochilishini talab qildi. Biroq tashrif muvaffa- qiyatsiz bo ‘ldi — ikkita kema Koreya qirg‘oqlari yaqinida sayozlikka o‘tirib qoldi. Xitoyning chet davlatlar uchun zo‘ravonlik bilan «ochilishi» va manchjurlarning G ‘arbning qudratli davlatlariga taslim b o ‘lishi Koreyaning hukmron doiralariga juda katta ta ’sir ko‘rsatdi. Seullik hukmdorlar mamlakatni tashqi dunyodan yana ham qattiqroq va yana ham toMaroq ajratib qo‘yish yo‘liga o‘tdilar. 9 - J a h o n t a r i x i 129 XIX asrning o ‘rtalarida Koreyadagi ichki vaziyat xalq g‘azabining oshib borishi bilan xarakterlanadi. Missioner- lardan biri o ‘z yashirin xabarida: «Kichik bir uchqun shunday yong‘in keltirib chiqarishi m umkinki, uning oqibatlarini hatto hisobga olib ham bo ‘lmaydi», deya yozgandi. 60-yillar- ning boshidagi ocharchilik ahvolni yanada og‘irlashtirib yubordi. Dehqonlarning ko‘plab qo‘zg‘olonlari ko‘tarildi, biroq ularning hammasi hukumat tom onidan shafqatsizlik bilan bostirildi. Bu orada kapitalistik davlatlarning Koreyaga bosimi ham kuchaydi. Ayniqsa, amerikaliklar bir necha bor Koreya port- larini o‘zlari uchun «ochishga» va teng boMmagan shartnomalar tuzishga urinib ko‘rdilar. Lekin ularning barcha urinishlari koreyslarning qattiq qarshiligiga uchradi va amalga oshmadi. Biroq Koreya hukmron tabaqalarining zamon talablariga mos iqtisodiy islohotlarni o ‘tkazmaganligi mamlakatni tashqi dunyodan ajratib qo‘yganligi Koreya iqtisodiyotining nochor ahvolda qolaverishiga sabab bo ‘ldi. Bu esa oxir-oqibat Ko- reyaning Yaponiya mustamlakasiga aylanib qolishiga olib keldi. Buning qanday ro‘y berganligini Siz IX sinfda bilib olasiz. Yüklə 3,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|