Jahon tarixi

0 ‘zingizni sinang:
♦ Sharq masalasi — 
bu ... . 
♦ 1840-yilda....
Adrionopol tinchlik shartnomasi....
Imperiyaning yarimmustamlakaga aylanishi. 
Yevropa dav- 
latlari Turkiya ichki ishlariga aralashishni tobora kuchaytirdi- 
lar. 1853-yilda Rossiyaning Turkiyaga qaram oMkalarda mus- 
tahkamlanib olishga urinishlari ular o‘rtasidagi urushni keltirib 
chiqardi. Bu urush Rossiya tarixiga «Qrim urushi» nomi bilan 
kirgan. Urush boshlanishi oldidan Rossiya podshosi Nikolay I 
sultondan Rossiyani Turkiyaga qaram oMkalarda yashovchi 
barcha pravoslav xalqlari, shuningdek, xristianlikning Falas- 
tindagi muqaddas joylari homiysi deb tan olishini talab qildi. 
Buyuk Britaniya va Fransiya sultonni bu talabni rad etishga 
undadilar. Oqibatda Rossiya — Turkiya urushi boshlandi.
Urushda Buyuk Britaniya, Fransiya va Turkiya uchlik 
ittifoqi g‘alaba qozondi. Biroq bu g‘alaba Turkiyaning Buyuk 
Britaniya va Fransiyaga qaramligini yanada kuchaytirdi. 
Urush natijasida 1856-yil imzolangan Parij Tinchlik shart­
nomasi Turkiya ustidan amalda G ‘arb davlatlarining «ho-
132

---

miyligi»ni o‘rnatdi. Chetelliklarga Turkiyada yer va boshqa 
ko‘chmas mulklar sotib olishga raxsat berildi. Chet davlatlarga 
berilgan 
konsessiyaXar
kafolatlandi. Shu tariqa Turkiyaning 
yarimmustamlakaga aylanishi uchun yo‘l ochildi. XIX asrning 
60- yillariga kelib mustamlakachi davlatlar Turkiyada uning 
siyosatini belgilashga imkon beravchi iqtisodiy va siyosiy 
mavqega ega bo‘lib oldilar.
70-yillarda Turkiyaning chet davlatlardan qarzi 2,4 mlrd 
frankka teng bo‘ldi. Shu tariqa bir vaqtlar dunyoning 3 qit’a- 
sida ham katta-katta mustamlakalarga ega bo‘lib olgan Turkiya 
endilikda Yevropaning kuchli davlatlari yarimmustamlakasiga 
aylandi.