Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

1- sxema. Don uyumini silos elevatorlarga joylashtirishda o ‘z-
o ‘zidan saralanish sxemasi
D onni silos elevatorlardan chiqarishda ham o ‘z- 
o ‘zidan saralanish k o ‘plab kuzatiladi. Silosdan turli 
vaqtlarda chiqarib olingan donlarning sifati bir-biridan 
keskin farq qiladi.
Silos elevatordan oqib tushayotgan don uyumi 
sifatining so‘nggi bosqichlarida keskin tushib ketishi 
xuddi yuklashdagi singari bo‘shatishda ham o ‘z- 
o ‘zidan saralanishi bilan tushuntiriladi. Shuni alohida 
ta ’kidlash joizki, silos elevatordan tushirishda don 
uyum ining o ‘z-o ‘zidan saralanishi silosning shakliga, 
balandligining k o ‘ndalang kesim iga b o ig a n nisbatiga ham da 
chiqarish teshigining joylashgan o ‘rniga bevosita b o g iiqd ir.
10-jadval
Javdar donini silos elevatordan bo ‘shatib
olishda о ‘z-o ‘zidan saralanishi
Namuna
tartib
raqami
Namuna 
olingan vaqt
Najm
o g irlig i
g/1
Ezilgan
donlar,
%
Ruch
donlar,
%
Begona
o ‘t
urug‘lari,
%
Yengil
organik
chiqindilar,
%
1
B o‘shatish
boshida
658
0,9
1,1
2,2
0,2
44

---

2
30 minut
o ‘tgach
666
1,8
1,5
1,8
0,7
3
» 1 s
669
1,6
3,4
2,4
0,2
4
» 2 > >
658
2,3
3,9
3,5
0,6
5
» 3 > >
651
1,3
3,8
2,8
0,4
6
» 3 » 3 0 > >
660
3,5
5,0
1,9
1,0
7
» 3 » 5 0 »
654
4,3
4.8
2,7
0,4
8
» 4 » 0 5 > >
632
1,8
5,6
4,2
1,1
9
» 4 » 2 0 > >
632
1,4
2,9
2,1
0,8
10
» 4 » 2 7 > >
576
2,5
13,9
6,5
9,1
11
» 4 » 3 1 »
496
1,7
9,0
11,5
8,4
S.G.Gerasm ov o ‘z tajribalarida turli silos elevatorlardan quruq 
bug‘doy doni oqib tushishining uchta holatini asoslab berdi: m e ’- 
yoriy, assim etrik va simmetrik.
M e’yoriy oqim da (a rasm ) birinchi navbatda chiqarish teshi­
gining yuqorisida joylashgan vertikal qatlamdagi donlar oqib tu- 
sha boshlaydi. Oqim uzluksiz ravishda yuqorigi yon qatlamlarga 
tom on siljib boradi. Bunday oqim yuklash va chiqarish teshiklari 
sim m etrik joylashgan, ham da diametri balandligiga mos kattalikda 
b o ig a n siloslarda yuzaga keladi. Shuning uchun bunday siloslarning 
m arkaziy ustunida joylashgan don uyum i sifati yon tom ondagilarga 
nisbatan ancha yuqori sifatga ega b o ia d i.
Sim m etrik oqim (v rasm ) asosan tor siloslarda kuzatiladi. Bunday 
siloslardan donni tushirishda don uyumi bir tekis pastga harakatlana 
boshlaydi.
M arkaziy ustundagi qatlam yon tom onlarga nisbatan bir oz tez 
harakatlanadi. D on uyumi silosning yarm iga yetganda oqim tobora 
m e’yoriylashib boradi.
Rim raqam larida don uyum i b o iim la rin in g oqish navbati aks 
ettirilgan.
K o‘pgina m utaxassislam ing tajribalari shuni k o ‘rsatadiki donni 
silosdan chiqarishda faqat bitta markaziy oqim harakatlanadi. 
Oqim ning holatiga donning nam ligi bevosita ta ’sir etadi. Yuqori 
nam likka ega b o ig a n donni chiqarishda sim m etrik oqim ku- 
zatilm aydi.
45

---