«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

5.13-rasm. Yorliq belgilari.
17 J.B.Dixsit. “Fundamentals o f computer programming and IT” 2011. 41 p.

---

Hujjat belgilari
Bu belgilar hujjat faylini bildiradi. Masalan, MS Word hujjati, 
Notepad Hujjati va hokazo.
5.14-rasm. Hujjat belgilari.
5.3. W indows 7 operatsion tizimi oynalari.
“W ” Katta h arf bilan aytilganda W indows Microsoft tizimi 
dasturi nomi hisoblanadi (Windows XP, Vista, 7 va hokazo). “w ” 
kichik h arf bilan aytilganda oyna kom pyuter ekrani yoki dis- 
pleyidagi to ‘rtburchak shaklni bildiradi. Bu orqali siz m a’lumotlar 
faylini ko ‘rishingiz mumkin, hujjat va raqam yoki m a’lumotlar 
bazasi yoki dastur. Dastur oynasini ochish uchun dastum i ishga 
tushuring. Kontent oynani ochish uchun ish stolidan papka yoki 
qurilma belgisini ikki martta bosing yoki bosh menyudan papkani 
tanlang. Masalan, Startni bosing va keyin M ening kompyuterimni 
bosing bu oynani ochish uchun (5.15-rasm ga qarang). Joriy oyna 
boshqa istalgan ochiq oynalam ing yuqorisida paydo b o ‘ladi va holat
5.15-rasm. Barcha oynalar u oyna bilan ishlashda umumiy
na/oratni o‘z ichiga oladi.
92

---

Oyna ochiq bo‘lganda siz yuqori o ‘ng burchakda oyna uchun 
nazoratlami ko‘rishingiz mumkin (chapdan o ‘ngga: minimal- 
lashtirish, maksimallashtirish va yopish). Masalan, oynani yopish 
uchun 5.15-rasmda ko‘rsatilganidek yopish tugmasini bosing.
Yo‘l va yo‘l nomi tushuncbasi
Kompyuterdagi axborotlar fayllarda saqlanadi. Har bir fayl 
uning ismidan kelib chiqqan holda xarakterlanadi. Faylning nomi 
ikkita komponentdan iborat, ya’ni, fayl nomi va kengaytirilgan 
qismi. 0 ‘xshash fayllarning xarakteri (ya’ni, o ‘sha o ‘xshash ilovaga 
tegishli) o‘xshash kengaytmaga ega, shu bilan bir vaqtda fayl nomi 
har bir fayl uchun noyob hisoblanadi. Shuning uchun, faylni topish 
uchun faylning nomi va kengaytmasi bir xil darajada muhim ro ‘l 
o‘ynaydi, kompaniyaning ishchilari to ‘g‘risidagi ma’lumotlami 
saqlovchi fayl nomiga 
ishchilar.doc
deb bersak. Bu yerda, fayl nomi 
ishchilar
va uning kengaytmasi 
doc
bu shundan dalolat beradiki 
ya’ni bu fayl MS-WORD dasturiga tegishlidir. (MS-WORD hujjati 
uchun kengaytma 
"doc”
yoki 
“docx”
agar siz MS-WORD 2007dan 
foydalansangiz). Fayl kengaytmasi faylda saqlanayotgan ma’lu- 
motlaming xarakteri haqidagi fikr va faylni qaysi maqsadda 
ishlatilishi uchun foydalaniladi.
Kompyuterda saqlanayotgan fayllar umuman olganda diskdagi 
papkalarda yoki kataloglarda joylashadi. Papkalar o‘zida fayl va 
boshqa papkalami mujassamlashtiruvchi asosiy fayllarga analog 
hisoblanadi. Fayllar bevosita diskda saqlanishi (C:\), yoki papka 
bilan (C:\XYZ), yoki papkalar ostida (C:\XYZYDATA) bo‘lishi ham 
mumkin.
Papkani o‘zida joylashtirgan papka joylashtirilgan papka deb 
ataladi. Faylning diskda aniq joylashtirilgan joyi uning 
yo‘rig‘i
deyiiadi. Shunday qilib, faylga yo‘l barcha papkalar ro ‘yxatini 
o ‘zida saqlaydi, masalan; Agar 
ishchilar.doc
fayli XYZ diskdagi 
papka osti papkada saqlansa, unda yo‘riq nomi quyidagi tarzda 
ifodalanadi:
Eslatma: 
Windows XP da, fayl nomlari probelni ham hisobga 
olgan holda 255 ta belgilami o‘z ichiga oladi. Biroq, fayl nomlari 
quyidagi belgilami qamrab ololmaydi:
\ / : * ? “” < > !
93

---