1-Машғулот

Elektrkimograf 
–
bu ancha takomillashgan kimograf bo`lib, uning barabani 
elektr motor bilan harakatga keladi. Oddiy kimografdan uning afzalligi shundaki, 
baraban harakatining tezligi eksperimentator ixtiyoriga bog`liq, shu tufayli tekshirish 
paytida vaqtni aniqlab beradigan priborga ehtiyoj qolmaydi. 
Baqani jonsizlantirish usullari.
Fiziologiyadan laboratoriya mashg`ulotlarida 
baqadan keng foydalaniladi va u albatta jonsizlantiriladi.
Baqaning harakatsizlantirishning qonli usuli
. Baqani chap qo`lga olib, 
(orqasi yuqoriga bo`lsin) bosh barmoq bilan uning orqasidan ushlanadi va ko`rsatgich 
barmoq bilan uning boshi pastga qarab egiltiriladi. Bunday holatda uning ensa qismi 
yaxshi ko`rinadi, qaychini o`tkir uchi og’izni chekka qismidan kiritilib, ensa 
chuqurchasi sohasidan yuqorigi jag’i olib tashlanadi. Shunda orqa miya kanali yaxshi 
ko`rinadi, zond yoki ignani aylanma harakati yordamida orqa miya kanalida 

---

8 
joylashgan orqa miya jarohatlantiriladi. Shunda barcha reflekslar yo`qoladi. Bu esa 
bosh va orqa miyani ishdan chiqqanligidan dalolat beradi. 
Baqaning harakatsizlantirishning qonsiz usuli.
Agarda ignani ensa 
chuqurchasiga kiritib bosh va orqa miyasi ishdan chiqarilsa ham baqa harakatsiz 
holatga keladi. Bunda baqa boshini kesib tashlashning hojati yo`q. 
Baqani fiksasiyalash.
 
Ko`pchilik fiziologik amaliyotda baqa ishlatiladi. Asab 
muskulga oid tajribalarda orqa miyali baqa qo`l keladi. Orqa miyali baqani o’lchami 
20x10 sm li parafinli taxtacha ustiga yotqizilib, harakat qilmasligi uchun igna bilan 
sanchib qo`yiladi. Fiksasiya qilingan baqani oyoqlari yaxshilab tortiladi. Bo`lmasa 
fiksasiya yaxshi natija bermaydi. 
Ma`lumki, mashg`ulotga ajratilgan preparat tajriba vaqtida fizik va ximiyaviy 
jihatdan to`g`ri keladigan muhitda saqlansa, ya`ni u kerakli miqdorda tuz ma`lum 
harorat va hamda etarli miqdorda kislorodga ega bo`lgan eritmaga tushirib qo`yilsa, 
bir necha soatgacha o`z faoliyatini saqlab tura oladi. O`tqaziladigan tajribalarning 
turlariga qarab har xil to`qima preparatlari ishlatiladi. Masalan, ancha oddiy tajribalar 
baqa to`qimalarida o`tkaziladi. Ular xona haroratida o`zini yaxshi saqlaydi va 
preparat solingan shisha idishdagi eritmaga kislorod oson diffuziyalanadi. To`qimalar 
uchun fiziologik eritmalarning maxsus reseptlari ishlab chiqilgan, 
Organizmdan ajratilib olingan ba`zi organlarning yashash qobiliyatini saqlash 
uchun tarkibi qonga yaqin bo`lgan eritmalardan foydalaniladi. Bunday eritmalarga 
fiziologik eritma Ringer, Ringer-Lok va Tirode eritmalari kiradi. (1-jadval.)