Nigar Əhmədova, Gülnarə Babayeva, Namiq Şıxaliyev Bak ı Dövl ə t Universiteti Bak ı , Az ə rbaycan gulnar.suleymanova.911@gmail.com Elmi Rəhbər: Gülnar Süleymanova Açar sözlər: Dixlordiazadien, triazol, fizioloji aktiv
Azid qrupu üzvi kimya baxmından əhəmiyətli funksional qrup hesab edilir
[1]. Bu fraqment asanlıqla bir çox fundamental əvəzləyicilərə çevrilə bilər.
Həmçinin azidlər energetik materialların alınmasında, sənayedə, bir çox
dərman preparatlarının alınmasında geniş tətbiq sahəsinə malikdir. Son
dövrlər bu tip funksional qrup saxlayan birləşmələr klik kimyasında da böyük
əhəmiyyətə malikdir. Tərkibində 2 və daha artıq azid qrupu saxlayan birləş-
mələr az öyrənilmişdir [2]. Bunları nəzərə alaraq təqdim olunan tezisdə bis-
dixlordiazadienlərin NaN
3
-lə reaksiyasından bioloji əhəmiyyətli bis-azido
triazolların sintezinə həsr olunmuşdur .
İlk olaraq tereftal benzaldehid əsasında müvafiq 1,4-Bis{2,2-dixlor-1-
[(E)-(3-əvəzli)fenil)diazenil]vinil}benzolların sintezi həyata keçirilmişdir, Sintez
edilmiş bis-dixlordiazadienlərin birləşmələrinin NaN
3
-lə reaksiyasından bis-
5-azido-2 H- 1,2,3-triazolların alınması həyata keçirilmişdir. Reaksiya
zamanı azid anionunun C=C ikiqat rabitəsindəki karbon atomuna birləşməsi
nəticəsində davamsız bis-azidlər əmələ gəlir. Daha sonra azotun ayrılması
ilə Bis-5-azido-2 H- 1,2,3-triazollar alınmışdır.
Sxem. 1,4-Bis{2,2-dixlor-1-[(E)-(3-əvəzli)fenil)diazenil]vinil}benzolların
sintezi Sintez edilmiş birləşmələrinin quruluşları
1
H ,
13
C NMR spektroskopiyası
metodu ilə təsdiq olunmuşdur.
Ədəbiyyat 1.
Bräse S., Banert K. (ed.). Organic azides: syntheses and applications. - John Wiley&Sons, 2010.
2.
Häring A. P., Kirsch S. F. Synthesis and Chemistry of Organic Geminal Di-and Triazides
//Molecules. – 2015. – Т. 20. – №. 11. – С. 20042-20062.