‘zbekist0n respublikasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

«Prezident stipendiyasi» 
joriy qilindi. Beruniy, Navoiy, Ulug‘- 
bek, Berdaq nomidagi stipendiyalar ta ’sis qilindi; konkurs va 
musobaqa g‘oliblariga moddiy-pul rag‘batlantirishlari joriy 
qilindi. Professor-o‘qituvchilarga mehnat shartnomalarining 
kontrakt tizimi joriy etildi va hokazo.
4. 0 ‘rta maxsus ta’lim sohasida respublikada joylarda biznes 
maktabi, kasb-hunar kurslarining ochilishi, bozor iqtisodiyoti 
talablaridan kelib chiqqan holda, yangi mutaxassisliklar (fermer, 
soliq va bojxona xodimi, audit va hokazo) kiritildi.
5. Oliy maktab sohasida 
test usullari joriy etildi; 
viloyatlar 
markazlaridagi pedagogika institutlari universitetlarga aylantirildi; 
Chetellarga tajriba almashish va talabalami o'qishga yuborish 
yo'lga qo‘yildi; iqtisod va biznes sohasidagi mutaxassis va o‘qituv- 
chilami qayta tayyorlash bo‘yicha aniq maqsadga yo‘naltirilgan 
ishlar olib borildi. Bozor iqtisodiyotiga o ‘tish davrida 2 mingdan 
ortiq talaba va mutaxassislar chetellarda o‘qib kelishdi; 200 
dan ortiq chetel mutaxassislari respublikamiz o‘quv muassa- 
salariga jalb qilindi;
6. Davlat boshqaruvi akademiyasi, Bank, Moliya hamda 
«Soliq» akademiyalari tashkil qilindi.
7. «Mahalla», «Kamolot», «Sog‘lom avlod uchun», «Nu- 
roniy» jamg‘armalari tuzildi.
175

---

Yuqoridagi amalga oshirilgan ishlar dastlabki yillarda ta’lim 
jarayoni tizimida ko‘pgina ijobiy o‘zgarishlarni amalga oshirish 
imkoniyatini berdi.
Ammo o‘tgan davr mobaynida amalga oshirilgan bu tadbirlar 
bozor iqtisodiyoti talablariga javob bera olmadi, natijada ko‘pgina 
muammolar hal qilinmay qolaverdi:
1. Sobiq Sovet davridan qolgan ta’lim-tarbiya tizimiga xos 
mafkuraviy qarashlardan va sarqitlardan qutilish imkoniyatini 
bermadi.
2. Amalga oshirilgan o‘zgarishlar va tadbirlar ta’lim-tarbiya 
va o‘quv jarayonlarining tarkibini, bosqichlarini bir-biri bilan 
uzviy bog‘lash ya’ni uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimini tashkil qilish 
muammolarini yecha olmadi.
3. Amaldagi ta’lim-tarbiya jarayoni zamonaviy talablarga 
javob berolmasligi, mutaxassislar tayyorlash, ta’lim-tarbiya 
tizimini jamiyatdagi bo'layotgan islohot, yangilanish jarayonlari 
talablari bilan bog‘lanmaganligi ko‘rinib qoldi.
4. Yoshlarning sezilarli qismi (o‘rta maktabni bitirganlarining 
70 foizgacha bo‘lgan qismi) mehnat bozoriga kirishga tayyor 
emas, chunki ular ma’lum bir kasb-malakaga ega emas edi.
5. Aksariyat maktablaming moddiy texnika va axborot bazasi 
yetarli ahvolda emasligi, o‘rta va oliy maktablaming zarur 
uskunalar bilan ta’minlanganligi esa talab darajasidan ancha 
past bo‘lganligi, sifatli o‘quv-uslubiy adabiyotlaming kamligi 
sezilarli darajada edi.
6. Maktabgacha ta’lim va tarbiyaning ahvoli qoniqarsiz 
darajada qoldi. Bog‘cha yoshidagi bolalarning 25 foizi maktab­
gacha bolalar muassasalariga qamrab olingan edi, xolos.
7. Maktablarda va boshqa o‘quv yurtlarida ta’lim jarayo- 
nining o'zidagi va o‘qitish uslubiyatidagi juda ko‘p kamchiliklar 
o ‘quvchilarda mustaqil fikrlash qobiliyatining rivojlanmay 
qolishiga sababchi bo‘lib qolgan edi. 0 ‘rta maktabni bitir- 
ganlaming 10 foizigina oliy o‘quv yurtlariga o‘qishga kirar edi, 
xolos.
Yuqorida ko‘rsatilgan va boshqa muammolar ta’lim jarayon- 
larini chuqur isloh qilish lozimligini taqozo etdi.
176

---

Shuning uchun 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 1997- 
yil avgust oyida «Ta’lim to‘g‘risida» qonun qabul qildi.
Bu qonunda ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy 
prinsiplari, ta’lim tizimi va turlarining huquqiy asoslari belgilab 
berildi.
«Ta’lim to‘g‘risida»gi qonunga binoan 0 ‘zbekiston Respub­
likasi ijtimoiy taraqqiyoti sohasi, ta ’lim ustuvor deb e’lon 
qilingan.
Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari 
quyidagicha belgilangan:
1. Ta’lim va tarbiyaning insonparvarlik, demokratik xarak- 
terda ekanligi.
2. Ta’limning uzluksizligi va izchilligi.
3. Umumiy o‘rta, shuningdek, o‘rta maxsus, kasb-hunar 
ta’limining majburiyligi.
4. 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining yo‘nalishini: aka­
demik litsey yoki kasb-hunar kollejida o‘qishni tanlashning 
ixtiyoriyligi.
5. Ta’lim tizimining dunyoviy xarakterga ega ekanligi.
6. Davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning hamma 
uchun ochiqligi.
7. Ta’lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan 
yondashuv.
8. Bilimli bo‘lishni va iste’dodni rag‘batlantirish.
9. Ta’lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvini uyg‘un- 
lashtirish.
Ta’lim to‘g‘risidagi qonunga binoan Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi qabul qilindi. U uzoq davrga mo‘ljallangan bo‘lib, 
ta’limning barcha tizimi va turlarini, tizimini isloh qilishga 
qaratilgandir.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi quyidagi ta’lim turlarini 
belgiladi: