71
EKOTIZIMLAR
SEKSIYA 1. EKOTIZIMLAR QANDAY О‘ZGARADI
Suktsessiya (lot. “succession” – vorislik, meros olish)
- inson faoliyati yoki
tabiiy omillar ta’sirida yeryuzining muayyan joyida biotsenozlarning ma’lum
tartibda, birin-ketin almashishi. Ekologik suktsessiya (“suksedo” – ketma-ketlik,
degan ma’noni bildiradi)
deb atalib, ekotizimlarda kuzatiladigan qonuniyat
hisoblanadi.
Birlamchiva
ikkilamchi
suktsessiyalar
farqlanadi.
Birlamchisuktsessiya – hali tuproq hosil bo‘lmagan substratda (tog‘
toshlari,
yangi allyuvial cho‘kindilarda) biotsenozlarning endigina o‘zgarishga boshlagan
jarayoni bo‘lib, bu jarayon natijasida nafaqat o‘simliklar paydo bo‘ladi,
balki
tuproq ham hosil bo‘ladi. Ikkilamchisuktsessiya ma’lum bir joyda shakllangan
biotsenozlarning buzilib ketishidan (eroziya, qurg‘oqchilik, yong‘in, o‘rmonni
kesib yo‘qotish,
vulqonlar otilishi, tog‘-kon ishlari va hokazolar natijasida) kelib
chiqadigan biotsenozlar almashinishi. Masalan: botqoqning
quritilishi natijasida
botqoqlik biogeotsenozi o‘tloq biogeotsenozi yoki agrotsenoz (sun’iy) bilan
almashinadi. Yong‘indan keyin o‘rmon biogeotsenozi o‘rniga o‘tloq biogeotsenozi
hosil bo‘ladi. Suksessiya yakunida juda sekin rivojlanadigan klimaks hamjamoalari
hosil bo‘ladi. Masalan:
Dostları ilə paylaş: 
