Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

1. 5 km
2
=5(10
3
m)
2
=5

10
6
 m
2 
2. 250 cm
3
/s=250(10
-2
m)
3
/s=250

10
-6 
m
3
/s 
3. 0,002 cm
-1
=0,002(10
-2
m)
-
1=0,002

100 m
-1
=0,2 m
-1
 
Kattaliklar kiymatini yozish uchun birliklarni xarflar bilan yoki maxsus 
belgilar (...°, ...', ...") bilan belgilash lozim.
Birliklarning harfli belgilari to‘g‘ri shrift bilan bosilishi kerak. Birliklar 
belgilarida nuqta qisqartirish belgisi sifatida qo‘yilmaydi. 
Birliklarning belgilari kattaliklarning raqamli qiymatlaridan keyin shu 
satrda (boshqa satrga o‘tkazmasdan) joylashtirilishi lozim. Agar birlik belgisi 
oldidagi sonli qiymat egri chiziqli kasr ko‘rinishida bo‘lsa, u qavsga olinishi 
kerak. 
Sonning oxirgi raqami va birlikning belgisi orasida bir harfli ochiq joy 
qoldirish lozim. 

---

175 
To‘g‘ri:
100 kW
80% 
20 °S 
(1/60) s
-1
 
Notug‘ri:
100kW 
80%
20°S 
l/60/s
-1
.
Istesno hollarida satr ustiga ko‘tarilib qo‘yiladigan maxsus belgi va son 
o‘rtasida ochiq joy qoldirilmaydi. 
To‘g‘ri: 
20°. 
Noto‘g‘ri: 
20 °. 
Kattalikning sonli qiymatida o‘nli kasr borligida birlikning belgisini 
hamma raqamlardan keyin joylashtirish lozim. 
Tug‘ri: 
423,06m 
5,758°
yoki 
5°45,48'
yoki 
5
0
45'28,8".
Notug‘ri:
423 m0,6
5°758
yoki 
5°45',48
yoki 
5°45'28",8.
Kattaliklar qiymatlari chegaraviy og‘ishlari bilan ko‘rsatilganda sonli 
qiymatlari chegaraviy olishlari bilan qavs ichiga olinishi lozim va birlikning 
belgisi qavsdan keyin qo‘yilishi lozim. Yoki birliklar belgisi kattalikning sonli 
kiymatidan keyin va uning chegaraviy og‘ishidan keyin qo‘yilishi lozim. 
To‘g‘ri:
(100,0±0,1)kg 
50g±1 g. 
Noto‘g‘ri: 
100,0 ±0,1 kg 
50±1g. 
Birliklar belgisini jadvalning ustun sarlavhalarida va satr nomlarida 
(yonboshlarida) qo‘llanilishiga yul qo‘yiladi. 
1-misol
Nominal sarf, m
3
/h
Ko‘rsatuvlarning, 
yuqori chegarasi, t
3
Rolikning oxirgi 
o‘ngtomonidagi 
bo‘linmasining qiymati, t
3
,
ko‘pi bilan
40 va 60
100 000
0,002
100, 160, 250, 400, 600 va 
1 000
1 000 000
0,02
2500, 4 000, 6000 va 10 
000
10 000 000
0,2

---

176 
2 - 
misol
Ko‘rsatkich nomi
Tortish quvvatidagi qiymati, kW
18
25
37
Tashqi o‘lchamlari, mm: 
uzunlik 
Eni 
Balandligi 
Koliya, mm 
Oraliq, mm
3080 
1430 
2 190 
1090
275
3500 
1 685 
2745 
1 340 
640
4090
2395
2770 
1 823 
 345
Birliklar belgilarini formuladagi kattaliklarning belgilariga berilgan 
izoxlarda qo‘llash ruxsat etiladi. Birliklar belgilarini kattaliklar o‘rtasidagi yoki 
ularning son qiymatlari o‘rtasidagi bog‘lanishni ifodalovchi harflar shaklida 
keltirilgan formulalar bilan bir satrda joylashtirishga yo‘l qo‘yilmaydi. 
To‘g‘ri. 
v = 3,6 s/t, 
bu yerda v — tezlik, 
km/h; 
 s - masofa, m; 
 t - vaqt, s. 
Noto‘g‘ri:
v - 3,6 s/t km/h,
bu yerda
s- masofa, m, 
t - vaqt, s. 
Ko‘paytmaga kiruvchi birliklarning harfli belgilarinikupaytma belgilaridek 
o‘rta chizig‘igaqo‘yilgan nuktalar bilan ajratish lozim. Bu maqsadda «x» 
belgisidan foydalanish mumkin emas. 
To‘g‘ri:
N·m 
A·m
2 
Pa·s
 
Noto‘g‘ri: 
Nm 
Am
2 
Pas 
 
Ko‘paytmaga kiruvchi birliklarning harfli belgilarini, agar bu 
anglashilmovchilikka olib kelmasa ochik joy qoldirib ajratishga yo‘l qo‘yiladi. 
Birliklar nisbatining harfli belgilarida bo‘lish belgisi sifatida faqat bitta 
qiya yoki gorizontal chiziq ishlatilishi lozim. Birliklar belgisining ko‘paytmasi
sifatida darajaga (musbat va manfiy) ko‘tarilgan birliklar belgisini qo‘llanilishi 
mumkin.
Nisbatga kiruvchi birlikning birontasiga manfiy daraja ko‘rinishida belgi 
kiritilgan bo‘lsa (masalan s
-1
, m
-1
, K
-1
, s
-1
) unda qiya yoki gorizontal chiziqni 
qo‘llashga yo‘l qo‘yilmaydi. 
To‘g‘ri:
W·m
-2
·K
-1 
k
m
W

2
 
Noto‘g‘ri: 
W/m
2
/K 

---

177 
K
m
W
2
 
Qiya chiziq qo‘llanilganda suratdagi va maxrajdagi birliklar belgilarini bir 
satrda joylashtirish lozim, maxrajdagi birliklar belgilarining ko‘paytmasini qavs 
ichiga olish lozim. 
To‘g‘ri: 
m/s
W/(m·K). 
Noto‘g‘ri: 
s
m
W/m·K. 
Ikki va undan ortiq birliklardan tashkil topgan hosilaviy birlik 
ko‘rsatilganda birliklarning belgisini va nomlarini kombinatsiyalash yoki bir 
birliklarning belgisini, boshqalarning nomlarinikeltirishgayo‘l qo‘yilmaydi. 
To‘g‘ri: 
80 km/h 
80
kilometr soatiga . 
Noto‘g‘ri: 
80 km/soat
80
km soatiga. 
Maxsus belgilar birikmalarini ...°, ...', ...", % va 
°/
oo
birliklarni harfli 
belgilari bilan birgalikda ishlatishga yo‘l qo‘yiladi, masalan, ...°/s.