Muallifdan

UNDOSH TOVUSHLAR TASNIFI 
Ovoz 
va 
shovqinning 
ishtirokiga 
ko‘ra 
Hosil 
bo‘lish 
usuliga 
ko‘ra 
Hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra 
Lab 
tovushlari 
Til tovushlari 
lab-
lab 
lab-
tish 
Til 
oldi 
Til 
o‘rt
a 
til orqa 
sayoz 
Chuqur 
b 
d 
g 
Jarangli 
Portlovch
ilar 
Jarangsiz 
p 
t 
k 
q 
Jarangli 
Sirg‘aluv
chilar 
v 
v 
z,j 
y 
g‘ 
Jarangsiz 
f 
s,j 
x 
Jarangli 
Qorishiq 
j 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
71 
71
Jarangsiz 
tovushlar 
ch 
Jarangli 
Burun 
tovushlari 
m 
n 
n(ng) 
Yon 
tovush 
l 
Titroq 
tovush 
r 
 
Bo‘g‘in 
Bir nafas to‘lqinida aytiladigan tovush yoki tovushlar yig‘indisi 
bo‘g‘in
deyiladi. So‘zda nechta unli bo‘lsa, shuncha bo‘g‘in bo‘ladi. 
Bir unli bir bo‘g‘inni hosil qila oladi. Bo‘g‘inlar tarkibi quyidagicha 
bo‘ladi: с-undosh; v-unli. 
v:
o-na, u-mid, a-ka, i-jod, o-lim, a-yoz. 
vс:
o‘t, el, ot, on, ur, ish, oy, ip, iz, o‘y, ol-(ma), in-(kor).
 
cv
: bu, shu, da-da, ma-na, da-(vom), sa-na, ra-(von), sa-(bab).
 
cvc:
ko‘k, gul, qo‘l, sol, bor, dam, tan-qid, tan-bur, rav-shan.
 
cvcc
: go‘sht, qasd, mard, qasr, fikr, ranj, hukm, mehr.
 
vcc:
aql, ust, asr, ahl, art, ishq, ont.
 
ccvcc
-sport, shrift.
 
O‘zbek tilida bir unli, ikki undoshdan iborat bo‘g‘in mavjud, 
ammo ikki unli va bir undoshdan iborat bo‘g‘in uchramaydi. Negaki, 
bir unli bir bo‘g‘inga teng keladi. Bo‘g‘inning ahamiyati 
quyidagilardan iborat:
a) maktab o‘quvchilarini o‘qish va yozishga o‘rgatish bo‘g‘inga 
asoslanadi; 
b) she’riy misralarda bo‘g‘inlar tengligi alohida ahamiyat kasb 
etadi; 
v) so‘zni ko‘chirishda bo‘g‘inga asoslaniladi. 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
72 
72
Bo‘g‘in tuzilishiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi:
 ochiq bo‘g‘in va yopiq 
bo‘g‘in. 
Unli bilan tugagan bo‘g‘in ochiq hisoblanadi:
 ma-la-ka, ka-li-ma, 
o-na.
Undosh bilan tugagan bo‘g‘in yopiq hisoblanadi: 
mak-tab, kaj-
raf-tor, tan-siq.