Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Jabri ustod beh az mehri pedar”.
(Ustoz jabri ota mehridan afzal) Hammamiz ham 1-sinfga borgan ilk kunlarimizni tez-tez eslaymiz. Ayniqsa, bizga o‘qish- yozishni qunt bilan o‘rgatgan fidoiy o‘qituvchilarimiz har bir o‘quvchiga e’tiborli bo‘lganlari xotiramizda o‘rnashib qolgan. Ular, ya’ni qishloq muallimlarining biz kabi bolalardagi qiziqish va ozgina layoqatni ham juda erta payqaganlari va 15-20 yillar oldin o‘quvchilarining kelajagini ham bashorat qila olganliklaridan hayratlanamiz. Keyinchalik o‘qigan kitoblarimiz va ko‘rgan kinofilmlar orqali ham o‘qituvchilik kasbining ulug‘ligi, ayni vaqtda, sermashaqqatligini, eng muhimi, hayotning mazmun-mohiyati va insoniylik fazilatlarini tushunishimizda ham ustozlarning o‘rni beqiyos bo‘lishini anglay boshladik. “TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 4 Jumladan, taniqli adiblardan Parda Tursunning 1950-yili yozilgan “O‘qituvchi” romani, Chingiz Aytmatovning “Birinchi muallim”, Vasil Bikovning “Yodgorlik”, Yuriy Bondar yovning “Bizni kechiring” va O‘tkir Hoshimovning o‘qituvchi siymosini yoritgan asarlari hamda ularga bag‘ishlangan filmlar ham tushuncha- tasavvurimizni boyitgan. Masalan, odamzod umrining mazmuni va yuksak a’moli haqida g‘oyat teran fikr-qarashlar mashhur belarus yozuvchisi V.Bikovning “Yodgorlik” povestidagi maktab o‘qituvchisining ezgu bir aqidasi tarzida ifodalanganini ko‘ramiz: ”Bandasi nimadir ezgulik ko‘rsatishi orqaligina inson qatoriga qo‘shilishi kerak. Faqat shaxsiy manfaatdan narini ko‘rolmay, boshqalar tashvishiga hamdard bo‘lolmas ekansan, turmushing umrbod tuzsiz, ma’nosiz kechaveradi. Bugun bo‘lmasa keyinroq yashash tarzingda nimadir jiddiy ezgulik ro‘y berganini sezsang, shuni bilginki, bu avvalo oqilona insoniy olijanoblik, yaqin, hatto yetti yot begona, ko‘magingga muhtoj odamlarga ko‘rsatgan g‘amxo‘rliging natijasi”. Insoniy yashashning maqsad-mohiyati haqida jiddiy o‘yga toldiruvchi bunday yorqin misollarni boshqa adiblar ijodidan ham ko‘plab keltirish mumkin. Talabalik davrimizda ham yetuk ustozlardan ta’lim-tarbiya olganimizni hayot tuhfasi, taqdirning bir mukofoti deb bilishimiz lozim. Darslarini she’r kabi maroqli o‘tadigan, yuz-ko‘zidan nur yog‘ilib turadigan fors tili domlamiz (Namangan DU) dotsent Dadaxon Eshondadayev bir gal bizdan beto‘xtov va to‘xtovsiz so‘zlarining ma’no farqlarini so‘rab qoldi. Daf’atan javob berishga o‘ylanib qoldik. O‘qituvchimiz esa yuksak sharqona madaniyati bilan har doimgidek, bizni xijolatga qo‘ymasdan, bu so‘zlar ma’lum darajada farqlanishini aytib, qisqagina izohdan so‘ng bunga ishonch hosil qilish uchun A.Qahhorning “O‘g‘ri” hikoyasini diqqat bilan o‘qishni maslahat berdi. Yillar o‘tib, badiiy adabiyot va uning tilidagi tagma’nolarga ham jiddiyroq ahamiyat beradigan bo‘ldik. Endi bilsak, har bir darsining hayotiy mazmundorligi va tarbiyaviy- estetik ahamiyatiga alohida e’tibor beradigan ustozimiz bizni ko‘proq mustaqil fikrlashga va har bir mavzuga ijodiy yondashishga ham o‘rgatib borgan ekan. O‘tgan yillardagi jo‘shqin hayotimizni va “eldek yugurik” (Navoiy) umrimizni sarhisob qilsak, nurli xotiralar bilan birga, oltinga teng talabalik davrimizning necha oy-yillari besamar ketganligidan ko‘nglimiz da o‘kinch-armonlar ham seziladi. Ya’ni buyuk ajdodlarimiz tarixi va merosini, yuksak umuminsoniy g‘oyalar bilan yo‘g‘rilgan mumtoz adabiyotimiz durdonalari va unutilayozgan milliy qadriyatlarimizni mehr bilan o‘rganish ga hozirgidek keng imkoniyat u yoqda tursin, aksincha, ularni o‘qish ham taq iqlab qo‘yilgan edi. Ularning o‘rniga “marksizm-leninizm ta’limoti,” “ilm iy komunizm” va “ilmiy ateizm asoslari” kabi hukmron mafkuraning bir yoqlama va “sovuq” siyosiy fanlarini majburan o‘qishga zo‘r berib, bilim saviyamiz, ruhiyatimiz va tafakkur- dunyoqarashimizni cheklab, ma’naviyatimiz ni kemtik va qashshoq qilib qo‘yganligimiz- achchiq va armonli bir haqiqat. Shukurlar bo‘lsinki, Mustaqillkdan so‘ng amalga oshirilgan katta o‘zgarishlardan birini barcha o‘qituvchi va talabalarimiz mamnuniyat bilan ta’kidlashadi. Ya’ni Istiqlol sharofati bilangina ulug‘ mutafakkirlar imizning betakror asarlari adabiyot va ma’naviyat darsliklarimizdan munosib o‘rin oldi. Endilikda yoshlarimiz sobiq sho‘ro davridagi, asosan, inqilobiy qo‘zg‘olonlar-u sinfiy kurashlarni targ‘ib etuvchi mafkuraviy asarlar o‘rniga ko‘plab buyuk ajdodlarimizning ibratli hayoti va ijodini keng o‘rganish imkoniga ega bo‘lganligi ta’limdagi jiddiy bir o‘zgarishdir. Tasavvurimiz yanada kengroq bo‘lishi uchun e’tiborimizni so‘nggi yillarda xalqimiz ongu- tafakkuri va ma’naviyatimizda yuz bergan chuqur o‘zgarish va yuksalish jarayonlariga qarataylik. Bugungi kunda jahondagi baxtli va insonparvar davlatlardan biri sifatida e’tirof etilayotgan ozod va obod yurtimizda o‘zlikni anglash, eng avvalo, jamiyatimiz hayotidagi ulkan yangilanish va yuksak taraqqiyotimiz bilan bog‘liq ekanligi qanchalik buyuk haqiqat bo‘lsa, ma’naviyatimiz rivojida ulug‘ ajdodlarimiz merosi va mil liy qadriyatlarimiz bilan birga islomiy ma’rifat va diniy-axloqiy qarashlarning ham beqiyos ahamiyati endilikda oftobday ravshan. Binobarin, Istiqlol tufayli chinakam insoniy erk va huquqqa ega bo‘lgan xalqimizning bag‘rikengligi, imon-e’tiqodi butunligida uning diniy ixlos- ishonchi ham yorqin ifodalanganini alohida ta’kidlash lozim. Zotan, insonparvarlik g‘oyalari bilan oziqlangan Imom al-Buxoriy, Bahouddin Naqshband, Najmiddin Kubro, Ahmad Yassaviy kabi zotlar asos solgan muqaddas g‘oya va tariqatlarning vatani ham shu muqaddas zaminimizdir. Ko‘ngillarga ruhiy xotirjamlik va shukronalik bag‘ishlovchi bunday ishonch-e’tiqodning mustahkam bo‘lishida ulug‘ allomalarimizning ilmiy va diniy-axloqiy hikmat -o‘gitlari ham muhim ahamiyat kasb etishi shubhasizdir. Shunday kezlarda Istiqlol berayotgan barcha huquq va ulkan imkoniyatlardan behad quvonib, bugungi yoshlarimizga havasimiz keladi. Biz orzu qilgan yuksakliklarga ular etishishlariga ishonchimiz komil. Har bir viloyatda tashkil etilgan o‘nlab ijod maktablari, Prezident maktablari va ko‘plab nufuzli yangi oliy ta’lim muassasalari, zamonaviy yangi mutaxassisliklar-bularning barchasi yangi O‘zbekistonimizning milliy tiklanishdan milliy yuksalishi va taraqqiyoti yo‘llarida xizmat qiladi. Talabalik davrimiz o‘zining tashvish- quvonchlari bilan har birimizning hayotimizda chuqur iz qoldirgan. Mehnatdan qochmaganmiz, sport va san’atga ham astoydil qiziqqanmiz. Ammo takrorlanmas yosh umrimizning ancha yillari g‘o‘za chopig‘i, paxta terimi-yu sholi o‘rimlarida o‘tib ketganiga o‘kinamiz. Ammo, o‘sha qiyin sharoitda ham o‘zlarining keng bilimi va unutilmas hayotiy saboqlari bilan ong-shuurimizni va qalblarimizni boyitgan va bizni mudom ezgulik Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|