Makaronik -
Manevr -
Manipulyasiya -
Mifik -
Mimika -
Monoton -
Nota bene -
Obstruksiya -
Pafos -
Pamflet -
Panegirik -
Parodiya -
Patetika -
Zarafatyana üslub. Nitqin təhrif olunmuş, xarici
dilin ruhuna uyğun, xarici tələffüzə oxşadılmış
əcnəbi sözlər, yaxud digər uydurma sözlərlə dol
durulması
Nitqdə çevik yerləyişmə üsulu; çətin, mürəkkəb
suala cavab verərkən istifadə edilən üsul
Sübutlar sistemində çevik şəkildə işlədilən kələk;
bəzi sübutların digərləri ilə əvəz edilməsi
Misli görünməmiş, nağılvari, əfsanəvi, uydurma
Öz hiss və düşüncələrini üz əzələlərinin köməyi
ilə ifadə etmək sənəti; natiq üçün mühüm baca-
nqlardandır
Birsəsli, birtipli, cansıxıcı, eyniformalılıq
Bir mətnin müəyyən yerinə xüsusi olaraq diqqəti
cəlb etmək üçün qoyulan NB şəklindəki işarə
Etiraz növü, natiqin çıxışım səs-küy, ayaqlan yerə
döymə, alqış, məsələyə dəxli olmayan daha uzun
başqa nitqlə kəsmək təşəbbüsü
Hiss, ehtiras, coşqunluq, Ehtiraslı coşqunluqla
söylənən nitq
Həcv. Günün mühüm məsələsi ilə bağlı çıxış. Bu
çıxışda hər hansı bir insan, yaxud ictimai-siyasi
hadisə sərt şəkildə ifşa edilir
Qədim yunanlarda mədhiyyə xarakterli vətən
pərvər ruhlu nitq; burada allahların, qəhrəmanlann,
xalqın, əcdadların qəhrəmanlıqlan tərif edilirdi
Nəyinsə - məsələn, nitqin, sözlərin tələffüz üslu
bunun, sual vermə tərzinin, nidaların və s. xarici
formasının zarafatyana, yaxud istehzalı təqlidi
Ehtiraslılıq, həyəcanlandıran, duyğuların coş-
ğunluğu
384
Plan -
Plüralizm -
Polemikaçı -
Poliqlot -
Postulat -
Prelüdiya -
Prezentasiya -
Proloq -
Referat -
Rema -
Remarka -
Resenziya -
Rezüme -
Ritorik -
Yastı, hamar mənasında. Burada - çıxışın, nitqin
məzmununun, mövzusunun müəyyənləşdirilməsi,
əsas bölmələrinin formalaşdırılması, nümunələrin
seçilməsi, nitq formalarının, ədəbiyyatın seçilmə
si, giriş və nəticənin məzmununun müəyyən edil
məsi. Düzgün plan uğurun yandan çoxudur
İnsanlarda eyni bir problemə müxtəlif münasi
bətlərin mövcudluğu
Mübahisəni sevən, öz nəzər-nöqtəsini müdafiə
etməyi bacaran
Çox dil bilən
Sübutlar sistemini qurmağa imkan verən ilkin şərt
Müqəddimə, giriş
Təqdimat. Nəyinsə (kitabın, əsərin və s.) təntənəli
təqdimatı
Nitqin (əsərin) əsas hissəsində haqqında danışı
lanlardan əvvəl baş verən hadisə
Xalq qarşısında çıxış, məsələnin mahiyyətinin
şərhi
Nitqdə, cümlədə olan yeni fikir, yeni informa
siya, əvvəllər məlum olmayan faktlar haqqmda
məlumat
Mətnə, nitqə aid izahat, onlara aid qeydlər
Rəy, çıxışın tənqidi qiymətləndirilməsi (az və ya
çox ətraflı, şifahi, yaxud yazılı)
Xülasə, nitqin, məqalənin mahiyyətinin qısa şərhi,
söylənənlərin qısa xülasəsi
Ritorikaya aid, ritorik sual - natiqlik üsuludur- bu
zaman natiq auditoriyanın diqqətini cəlb etmək
üçün öz verdiyi suala özü cavab verir
385
Ritorika -
Sarkazm -
Sentensiya -
Sfera -
Sillogistika -
Sinopsis -
Sitat -
Spiker -
Spontan -
Stereotip -
Suflyor -
Super -
Termin -
Tezaurus -
Tip -
Tipik -
Tribun -
Ritorika, ifadəli nitq nəzəriyyəsi, natiqlik sənəti
haqqında elm
Qəddarcasına, acı, istehzalı gülüş
Nəsihətverici, əxlaqi xarakterli fikir, yaxud nitq
Sahibkarlıq dairəsi, təsir dairəsi, maraq dairəsi
Formal məntiqdə sillogizmlər haqqmda nəzəriyyə
ritorikada istehzalı məzmunda - boş, mənasız,
ümumi, mücərrəd mülahizələr (sxolastika ilə eyni)
Ümumi şərfi, bir məsələyə dair materiallar məc
muəsi
Başqasımn sözlərinin eynilə verilməsi; öz fik
rini isbat etmək məqsədilə bir mətndən eynilə
götürülərək başqa mətnə daxil edilən hissə
Natiq, iclas, yaxud müşavirənin sədri
Qeyri -ixtiyari qışqırtı, gözlənilməz sual, natiqin
çıxışı zamanı qısa cavabı
Dəyişməz, dəyişmədən təkrarlanan, çeynənmiş,
çox işlənən, bezdirmiş
Gizlicə söyləyən, pıçıldayan. Çıxışın məzmununu
müəyyənləşdirən gizli rəhbər
«üstün», «üzərində» mənasını verən sözönü
Anlayış, yaxud hadisənin dəqiq tərifini verən söz;
qədim mifologiyada - sərhədləri qoruyan allahın
adı; xalq arasında mərz daşı kimi hörmət edilirdi
Dilin bütün leksikasını (lüğət tərkibini) əhatə edən
birdilli izahlı lüğət
Nümunə, model, ümumiləşdirilmiş obraz
Xarakterik, ümumiləşdirilmiş
Zəhmətkeşlərin maraqlarını müdafiə edən natiq
386
Triumf -
Parlaq qələbə. Bu münasibətlə təntənəli şənlik
Ultra... -
Son dərəcə, çox, «kənara çıxan» hər şeyi (məsələn,
son dərəcə dəbli, son dərəcə mürəkkəb) bildirən
sözönü
Universal -
Geniş biliklərə malik
Verbal -
Şifahi, sözlü, nitqdə ifadə olunan
Versiya -
Natiqin nitqinin, tezisin, nəzəriyyənin əsasında
duran bir neçə izahdan biri
Virtual -
Mümkün ola bilən, törəyə biləcək; müəyyən
hadisələrin uzlaşması nəticəsində meydana çıxa
biləcək. Virtuallıq prinsipi müasir televiziya proq
ramlarında, «virtual reallıq» adlanan filmlərdə ge
niş istifadə olunur
Vulqarizm -
Ədəbi dildə işlənməsi məqbul olmayan kobud söz
və ifadə; nəticə, natiqin çıxışının son hissəsi; bu
rada o, bütün söylədiklərini yekunlaşdırır
387
|