2-modul. Taraqqiyotning “O„zbek modeli” va uning o„ziga xos xususiyatlari
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Davlat gerbi
davlatimizning siyosiy, milliy, xо‗jalik, jug‗rofiy, etnik va boshqa о‗ziga xos xususiyatlarini hamda boy tarixiy 7 an‘analarini mujassamlashtirgan. Shuningdek, gerbimizda О‗zbekistonning ijtimoiy va davlat tuzilishi tamoyillari о‗ziga xos tarzda ifoda etilgan. «О‗zbekiston Respublikasi Davlat gerbi tо‗g‗risida»gi qonunga binoan, О‗zbekiston Respublikasining Davlat gerbi respublika davlat mustaqilligining ramzidir. О‗zbekiston Respublikasining Davlat gerbi quyidagi kо‗rinishga ega: tog‗lar, daryolar va sо‗l tomoni bug‗doy boshoqlaridan, о‗ng tomoni esa chanoqlari ochilgan g‗о‗za shoxlaridan iborat chambarga о‗ralgan gullagan vodiy uzra quyosh zarrin nurlarini sochib turadi. Gerbning yuqori qismida respublika hurligining ramzi sifatida sakkizburchak tasvirlangan bо‗lib, uning ichki qismida yarim oy va yulduz tasvirlangan. Gerbning markazida baxt va erksevarlik ramzi – qanotlarini yozgan Humo qushi tasvirlangan. Gerbning pastki qismida respublika Davlat bayrog‗ini ifoda etuvchi chambar lentasining bandida «O`zbekiston» deb yozib qо‗yilgan. О‗zbekiston Respublikasi Davlat gerbining rangli kо‗rinishida: Humo qushi va daryolar – kumush rangda; quyosh, boshoqlar, paxta chanoqlari va «O`zbekiston» yozuvi – oltin rangda, g‗о‗za shoxlari va barglari, tog‗lar va vodiy – yashil rangda; chanoqlardagi paxta – oq rangda; lenta – О‗zbekiston Respublikasi Davlat bayrog‗ining ranglarini aks ettiruvchi uch xil rangda; sakkizburchak – oltin zarhal bilan hoshiyalangan holda havo rangda; yarim oy va yulduzlar – oq rangda tasvirlangan. Qonunda О‗zbekiston Respublikasi Davlat gerbining tasviri tushiriladigan obyektlar batafsil sanab kо‗rsatilgan. О‗zbekiston Respublikasi Davlat gerbining tasviridan О‗zbekiston Respublikasiga tegishlilikni belgilash maqsadida predmetlarda, о‗quv-tarbiya jarayonida, shuningdek, О‗zbekiston Respublikasi davlat mukofotlarining elementi sifatida foydalanish mumkin. Shuni yodda tutish lozimki, О‗zbekiston Respublikasi Davlat gerbining elementlarini nodavlat tashkilotlari hujjatlarining rekvizitlari yoki reklama materiallariga kiritilishiga yо‗l qо‗yilmaydi. О‗zbekiston Respublikasi Davlat gerbining tasviri tushirilgan belgilardan ishlab chiqarilayotgan yoki realizatsiya qilinayotgan tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) о‗tkazish uchun tijorat maqsadlarida foydalanish mumkin emas. Nodavlat notijorat tashkilotlarining ramzlari О‗zbekiston Respublikasining Davlat gerbiga о‗xshash bо‗lishi mumkin emas. О‗zbekiston Respublikasining fuqarolari, shuningdek, О‗zbekistonda turgan boshqa shaxslar О‗zbekiston Respublikasining Davlat gerbini hurmat qilishlari shart. О‗zbekiston Respublikasining Davlat gerbi tо‗g‗risidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shaxslar belgilangan tartibda javobgar bо‗ladi. Shu tariqa, О‗zbekistonning davlat gerbi ham davlat mustaqilligining ramzi bо‗lib, respublikaning rasmiy belgisi sifatida faqat qonunda kо‗rsatilgan obyektlarga tushiriladi. О‗zbekistonning konstitusiyaviy tarzda mustahkamlangan Davlat bayrog‗i, Davlat gerbi bilan bir qatorda Davlat madhiyasi ham mavjud. Zero, dunyodagi har qanday mustaqil davlat о‗z madhiyasiga ega. Umuman, madhiya haqida sо‗z ketar ekan, uning qachon, qayerdan kelib chiqqanligini va nima sababdan bо‗lganligini bilib olish muhim. Madhiya – grekcha ―madhiya‖ sо‗zidan olingan bо‗lib, u dasturiy xarakterdagi she‘rni tantanali qо‗shiq qilib 8 tarannum etilishi ma‘nosida qо‗llaniladi. Madhiyalarning bir necha turlari mavjud. Masalan, davlat, inqilob, harbiy, diniy va hokazo madhiyalar bor. Bularning ichida eng asosiysi davlat madhiyasi hisoblanadi. Davlat madhiyalari hozirgi zamon barcha mustaqil davlatlarida mavjud bо‗lib, u davlat bayrog‗i va davlat gerbi bilan bir qatorda davlatning rasmiy tantanavor ramzi bо‗lib hisoblanadi. Xuddi, shuningdek, О‗zbekiston ham mustaqil davlat sifatida о‗z davlat madhiyasiga ega. О‗zbekistonning davlat madhiyasi uzoq ijodiy izlanishlar natijasida atoqli shoir Abdulla Oripov tomonidan yozilgan, unga san‘at arbobi Mutal Burxonov tomonidan kuy bastalangan. Dadil aytish mumkinki, madhiyamizda о‗zbek xalqining shodiyona fikr-о‗ylari va his-tuyg‗ulari bekamu kо‗st о‗z ifodasini topdi. 1992 yil 10 dekabrda qabul qilingan «О‗zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi tо‗g‗risida»gi qonunga binoan, О‗zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi О‗zbekiston Respublikasi davlat suverenitetining ramzidir. О‗zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasiga zо‗r ehtirom bilan qarash О‗zbekiston Respublikasi har bir fuqarosining vatanparvarlik burchidir. О‗zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi qonunda belgilangan vaqt va marosimlarda ijro etiladi. О‗zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi unga nisbatan lozim darajadagi hurmat ta‘minlangan holda umummilliy bayramlar va tantanali tadbirlar vaqtida ijro etilishi mumkin. О‗zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi orkestr, xor, ham orkestr-ham xor tomonidan yoki о‗zga vokal va cholg‗u asboblari bilan ijro etilishi mumkin. Bunda ovoz yozib olish vositalaridan foydalanilishi mumkin. О‗zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi vokal hamda vokal-cholg‗u asboblari bilan ijro etilgan taqdirda tо‗liq ijro etiladi, cholg‗u asboblarining о‗zida ijro etilgan taqdirda esa madhiya qisman ijro etilishiga yо‗l qо‗yiladi - ashulaning boshlanishi va naqorat bir martadan aytiladi. О‗zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi madhiyaning ushbu Qonun bilan tasdiqlangan matni va musiqaviy tahririga aynan muvofiq holda ijro etilmog‗i lozim. О‗zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi kо‗pchilik huzurida ijro etilganda, agar qonun hujjatlarida boshqacha qoida belgilanmagan bо‗lsa, hozir bо‗lgan kishilar madhiyani tik turib va о‗ng qо‗l kaftini kо‗krakning chap tomoniga qо‗yib, harbiy yoki davlatning boshqa xizmatidagi maxsus kiyimdagi shaxslar esa qо‗lini bosh kiyimiga qо‗yib tinglaydi. Agar О‗zbekiston Respublikasi Davlat madhiyasining ijro etilishi О‗zbekiston Respublikasi Davlat bayrog‗ining kо‗tarilishi bilan birgalikda amalga oshirilsa, hozir bо‗lgan kishilar unga yuzi bilan buriladi. Islom Karimov ta‘kidlaganidek, «Davlatimiz ramzlari – bayroq, tamg‗a, madhiya О‗zbekiston xalqlarining shon-sharafi, g‗ururi, tarixiy xotirasi va intilishlarini о‗zida mujassamlashtirdi. Mana shu ramzlarni e‘zozlash – о‗zining qadr-qimmatini, о‗z mamlakatiga va shaxsan о‗ziga bо‗lgan hurmatni mustahkamlash demakdir» ( Karimov I.A. О‗zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.1 – Toshkent: О‗zbekiston, 1996. ). |