Investitsiya loyihalari tahlili

6.4.X arajatlarga ko’ra sam aradorlikni
baholash usuli
A m aliyotda 
pul 
tushum larini 
ta ’m inlam aydigan 
loyihalarni 
baholashga duch kelishim iz m um kin. M asalan, xizm at binosini yoritish 
uchun kunduzgi yoritish lam palaridan yoki boshqa turdagi yoritish 
vositalaridan birini tanlash vazifasi turganda shunday holat yuzaga keladi. 
B unda firm a m a’lum bir vaqt davom ida kam xarajat talab etadigan yoritish 
Loyihasini tanlaydi.
A gar biz turli xizm at davrlariga ega loyihalarga duch kelsak, ham da 
baholanayotgan faoliyatni davom ettirish uchun qayta m oliyalash k o ’zda 
tutilsa, yuqorida k o ’rib chiqilgan ekvivalent annuitetni aniqlash usulidan 
foydalaniladi. B unda ekvivalent annuitet 
-
EAS-yillik ekvivalent 
xarajatlar deb ataladi.
Misol. A ytaylik tum an hokim iyati suv yoki elektr bilan isitish tizimini 
kiritish m asalasini echishi kerak.B unda diskontlash stavkasi 10% deb 
olinadi. Suv bilan isitish 5 yil va bu tizim ni yaratish ham da ta ’minlab 
turish uchun 100 m ln.sum xarajat qilish kerak. Elektr isitish tizimi uchun
95

---

bu ko ’rsatkichlar mos holda 7 yil va 120 m ln so ’mni tashkil etadi. Bulam i 
bir xil davrga keltirib, y a ’ni suv tizim ini 7 marta, elektr tizimini 5 m arta 
kayta loyihalashni k o ’zda tutib, m urakkab hisob kitoblam i am alga 
oshiramiz. B u hisob-kitoblar quyidagi jad v ald a keltirilgan: 
K o’rinib 
turibdiki, elektr isitish tizim i yillik kam xarajatni talab etadi. SHuning 
uchun tum an hokim iyati uchun shu loyihani tanlash m aqsadga m uvofiqdir.
6.4.1-jadval.
Ekvivalent yillik xarajatlar hisob-kitobi
Isitish tizimi
Am al qilish 
m uddati, yil
X arajatlarning jo riy
qiym ati, m ln.sum
Ekvivalent 
yillik 
xarajatlar, mln Sum
Suv
5
100
100/3,791=26,38
Elektr
7
120
120/4,868=24,65
M a’lumki, yuqori k o ’rib o ’tilgan, m a’qul investitsiya variantini tanlab 
olish usuli buyudjet va darom ad keltirm aydigan tashkilotlar uchun 
aham iyatga ega. Lekin, cheklangan investitsiya resurslaridan ratsional 
foydalanish m asalasi xam ju d a muhimdir.