Investitsiya loyihalari tahlili

9.3. Loyiha va m ahalliy m adaniyat talablar
K o’p sonli aholiga ta ’sir etuvchi loyihalar m uvafaqqiyatli b o ’lishi 
uchun ularning k o ’pchiligi loyiha maqsadini tushinishlari va uni q o ’llab - 
quvvatlashlari kerak. SHu tufayli loyhalam i ishlab chiqish va amalga 
oshirish jarayonida m ahalliy qadriyatlar tizimini, urf-odatlar, a n ’analar,

---

aniqlangan ehtiyojlar va m aqsadlam i hisobga olish zarur.
M illiy iqtisodiyot nuqtai nazaridan sam arali b o ’lgan loyihalar 
m ahalliy aholi uchun tushunarsiz yoki ular fikriga k o ’ra, aham iyatsiz 
b o ’lishi m um kin. O qibatda loyihalar m ahalliy aholi tom onidan q o ’llab- 
quvvatlanm aydi. Ijtim oiy tahlil m ahalliy sharoitlarga asoslangan holda 
loyiha vazifalari va um um iy m aqsadlam i m ahalliy aholining individual 
m aqsadlari bilan b o g ’lash y o ’llarini k o ’rsatib beradi.
Oilani rejalashtirish m asalasida ham m ahalliy m adaniyatning o ’ziga 
xos xususiyatlari loyiha m aqsadiga yoki um um iy m aqsadlarga erishishga 
ta ’sir k o ’rsatadi. L oyiha natijalari odam lam ing loyiha va undan keladigan 
foyda o ’rtasidagi b o g ’liqlikni qanchalik tushunishiga bog’liq b o ’lgan yana 
bir soha- sog’liqni saqlash sohasidir.
O ’zbekistonda 2009 yildan boshlab qishloq qurilish banki va qurilish 
sm eta institutlari ham korlikda har bir viloyatni tabiiy-iqlim iy sharoitini va 
m illiy urf-odatlam i hisobga olib uy-joy qura boshladi. Bu loyiha ijtimoiy 
lohixalar guruhiga kiradi. Qishloq aholisining ijtim oiy xususiyatlarini 
to ’laqonli xisobga olish loyihaning m uvaffaqiyatini ta ’minlaydi.
9.4. L oyihalardan m anfaatdorlikni ta’m inlash masalalari
Loyiha m uvaffaqiyatining yana bir shartining maqsad guruhining 
loyihada 
m anfaatdorligini, 
uni 
q o ’llab-quvvatlash 
va 
ishtirokini 
ta ’m inlashdir. Bu loyihani samarali ekspluatatsiya qilish garovidir. 
K ishilar o ’zgarishlar qilish uchun tavakkalchilikka borishlari va loyiha 
m aqsadlariga erishishlari uchun qilgan kuch-g’ayratlari o ’zini oqlashiga 
ishonch hosil qilishlari kerak. Loyihada ishtirok etish barcha bosqichlarda 
va shakllarda b o ’lishi m um kin, jum ladan:
1.Investitsiyalam i tanlash va rejalashtirish borasida maslahat.
2.1shchi kuchi bilan ishtirok etish.
3.M oddiy va pul resurslari bilan ishtirok etish;.
4 .Loyiha bajarilishini kuzatib borish va hokazo.
M ahalliy aholining loyihada ishtirok etishi loyiha rahbarlariga jam i 
xarajatlarni o ’zgartirm agan holda k o ’proq sonli aholiga loyihadan m anfaat 
etkazish im konini beradi. Qaror qabul qilingunga qadar mahalliy aholidan
124

---

m aslahat olish loyihalarga k o ’rsatiladigan qarshilikni m inim allashtirish, 
undan keladigan manfaatni k o ’paytirish, xizm at m uddatini uzaytirish 
im konini yaratadi. M asalan, ferm erlar qishloq x o ’jaligi xodim lari ishlab 
chiqarish texnologiyalari bozorlarining holati, loyihaning m um kin b o ’lgan 
ekologik oqibatlari to ’g ’risida muhim axborot manbai hisoblanadilar. Suv 
inshootlari qurish va qishloq x o ’jaligiga tegishli boshqa loyihalarda bu 
axborotlar ju d a m uhim roP o ’ynaydi.
M ahalliy 
aholining 
loyihada 
ishtirok 
etish 
im koniyatlarini 
kengaytirish strategiyasi m uvaffaqiyati aholining uyushm alarga birlasha 
olish qobiliyatiga bog’liq. Bu uyushm alar orqali ular o ’z m anfaatlarini 
aniqlaydilar va him oya qiladilar. Tashkiliy va texnik im koniyatlar tajriba 
orttirish bilan kengaytirib boriladi. Ammo loyihani ekspluatatsiya qilish 
boshlangunga qadar m ahalliy aholini o ’qitib, bu jarayonlarga tayyorlash 
ko ’proq sam ara beradi (O ’zDeuAvto loyihasida b o ’lgani kabi).
M ahalliy institutsional tizim lam i yaratish uchun vaqt talab qilinishi 
sababi k o ’p loyihalarda ilgarida m avjud b o ’lgan tashkilotlarga tayaniladi. 
A mm o bu tashkilotlarga yangi vazifalar yuklatilganda ular oldindan 
bajarib kelgan vazifalarni keskin emas, balki asta-sekin kengaytirib borishi 
kerak.
M avjud m ahalliy tashkilotlardan foydalanish o ’z afzalliklariga ega 
b o ’lsa-da, bu yangi tashkilotlar m uvaffaqiyatsiz ishlashini anglatmaydi. 
YAngi tashkilotlar faoliyatining m uvaffaqiyati boshqa om illar qatorida 
yangi guruh m avjud ehtiyojlam i lozim darajada qondira olishiga, 
xodim larning tayyorgarligi darajasiga, m uddatlam ing realligiga ham 
bog’liq.