Investitsiya loyihalari tahlili

9.5.Ijtim oiy loyihalarda xotin-qizlarning roli
O ’zbekistonda xotin - qizlarning iqtisodiyotda va jam iyatda tutgan 
o ’rnini yanada yuqori darajaga etkazish uchun davlat darajasida e ’tibor 
qilinadi. SHu sababli loyixalami barcha bosqichlarida xotin qizlar 
m asalasiga doimo baho berilishi kerak.
K o ’pincha loyihalar m uhokam a etilayotganda butun dunyoda xotin- 
qizlar aholining yarmidan ko ’pchiligini tashkil etishi e ’tibordan Chetda
125

---

qoladi. Loyihalarda ishtirok etish va ulardan m anfaat k o ’rishda, jinslar 
o ’rtasida farq borligi, ayollam ing iqtisodiy m anfaatlari loyihalarda hisobga 
olinishi shart, chunki bu loyiha m uvaffaqiyati garovlaridan biridir. 
K o ’proq ayollar m ehnatiga tayanadigan engil 
sanoat korxonalari 
loyihalarida bu alohida aham iyat kasb etadi. A yollar dunyo buyicha 
qishloq x o ’jalig id a ishchi kuchining 50% dan 80% gacha qism ini tashkil 
etadi. O ilalarda qishloq x o ’jalig id a band ayollar soni erkaklam ikidan k o ’p. 
U lar ish kunining uzoqligi erkaklam iki bilan bir xil.
O iladagi ishlam ing katta qismi ular zim m asida. SHu sababli qiz 
bolalar ta ’limi uchun qilingan sarflar eng yaxshi kapital q o ’yilm a b o ’lishi 
mumkin. CHunki ayollar m a’lum otining yaxshilanishi so g ’liqni saqlash, 
ovqatlanish, bolalar sog’lig ’ini yaxshilanishi ham da bolalar o ’limining, 
tu g ’ilish su r’atlam ing pasayishiga olib keladi. R ivojlantirish jarayonlarida 
ayollar ishtirokini kengaytirish uchun loyihani ishlab chiquvchilar aholi 
o ’rtasida ayollam ing loyihada ishtirok etishiga ham da undan m anfaat 
k o ’rishiga m adaniy, huquqiy, jism oniy, m oliyaviy to ’siqlar bor-yo’qligini 
aniqlash 
kerak. B unday tadqiqotlar o ’tkazishda m am lakat hududlari 
o ’rtasidagi farq e ’tiborga olinishi lozim.
9.6. Ijtim oiy tahlilda m utaxassislar m asalasi
Loyihalarning yaratilishi bosqichidan 
samarali am alga oshirilishi 
bosqichigacha uning m uvaffaqiyati birinchi galda loyihada ishtirok 
etayotgan m utaxassislam ing darajasiga bog’liq.
Ijtim oiy m uam m olar loyiha davrining turli 
bosqichlarida yuzaga 
chiqadi. 
Loyiha nafaqat salbiy oqibatlarning oldini olish uchun, 
shuningdek, ijtim oiy o ’zgarishlarni boshlash m aqsadida kishilar kuch- 
g ’ayratlarini safarbar etishi uchun ham aholi urf-odatlari, a n ’analariga 
m oslangan b o ’lishi kerak. K o ’pgina ijtimoiy m uam m olam i aniqlab, 
m ohiyatiga etishning o ’ziyoq ularning loyihaga salbiy ta ’sirini keskin 
kam aytirish im konini beradi.
Professional tayyorgarlik va ijtimoiy tahlil tajribasi potentsial 
ijtimoiy m uam m olarni aniqlash uchun o ’ta zarur. SHu sababli loyiha 
tahlilida sotsiolog, antropolog kabi m utaxassislar ishtirokini ta ’minlash
126

---

kerak. Turli qishloq x o ’jaligi m uassasalarining chorvachilik b o ’lim larida 
chorva bilan shug’ullanuvchi m utaxassislar bo ’lgani holda chorvani 
etishtirish (chorvadorlar) bilan shug’ullanuvchi m utaxassislarning y o ’qligi 
k o ’pgina m am lakatlarda chorvachilik loyihalari sam aradorligining pastligi 
sabablaridan biridir.
Loyihani sam arali ishlab chiqish va am alga oshirish quyidan 
m ahalliy aholi ishtiroki va yuqoridan hukum at tom onidan rahbarlik 
qilinishini talab etadi. M uvaffaqqiyatli va iqtisodiy samarali loyihalar 
kishilam i o ’zlarining bir yoki bir necha m aqsadlariga erishish y o ’lida 
safarbar etadi va ularni o ’z kuchlariga tayanishga o ’rgatadi. R ivojlantirish 
loyihalarida k o ’pincha bir-biriga zid keluvchi va o ’zaro bog’langan bu ikki 
shart bir vaqtda bajarilishi kerak. Ijtim oiy tahlil ular o ’rtasida m uhim
bog’lovchi b o ’g ’in sifatida xizm at qiladi.
Ijtim oiy tahlil boshqa loyihalar tajribasiga, m utaxassislar tajribasi va 
m alakasiga tayangan holda kishilam ing ehtimol bo ’lgan xatti-harakatlarini 
o b ’ektiv baholash orqali loyihalarni ishlab chiqishni takom illashtirish va 
am alga oshirishga yordam beradi.