I bo’lim. Konserva korxonalari jihozlari

 
Misol. 
Agar
 
maydalagich unumdorligi soatiga 9 tonnani tashkil etsa, SI-20 
maydalagich elektrdvigatelining quvvatini aniqlang.
(5-5) ifoda bo’yicha dvigatel quvvati quyidagicha toPiladi: 
8
,
28
1000
9000
2
,
3
=
⋅
=
N
kVt 
Nazorat savollari: 
1. Maydalanish darajasi deb nimaga aytiladi? 
2. Valetsli maydalagichlarni vazifasi, tuzilishi va ishlash tartibi.
3. Bolg’achali maydalagichlarni asosiy ishchi organi nima? 
4. DM-300-4 bolg’achali maydalagichni vazifasi, tuzilishi va ishlash tartibi. 
5. RDB-3000 bolg’achali maydalagichni vazifasi, tuzilishi va ishlash tartibi. 
6. Kuch bilan ishlaydigan SI-20 maydalagichini vazifasi, tuzilishi va ishlash 
tartibi. 
7. Kuch bilan ishlaydigan maydalagich quvvati qaysi ifoda bilan aniqlanadi? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6-
MA
’
RUZA
.
 
GO’SHT
 
VA
 
GO’SHT
 
MAHSULOTLARINI
 
TEZ
 
SOVUTISH
 
VA
 
MUZLATISH
 
UCHUN
JIHOZLAR 
 

---

141 
Sovutish – bu issiqlik jarayonidir. Bunda mahsulotga nisbatan harorati Past 
bo’lgan sovuqni tashuvchi agent, ajratuvchi devor orqali yoki to’g’ridan-to’g’riga 
mahsulot o’zining issiqligini atrof-muhitga beradi.
Sovutish jarayoni oddiy issiqlik jarayoni bo’lib, issiqlik o’tkazuvchanlik, 
konvektsiya va nur o’tkazish yo’li bilan amalga oshiriladi. 
Mahsulotdan atrof-muhitga berilayotgan issiqlik miqdori issiqlik berish yo’li 
bilan yo’qotiladigan issiqlikka Q
1
va mahsulotdan namlikni bug’latish uchun 
sarflanadigan issiqliklarga Q
2 
teng. 
Demak,
Q=Q
1
+Q
2
(6-1) 
Bu tashkil etuvchilarning sonli qiymati quyidagi berilgan tenglama bilan 
tavsiflanadi: 
)
(
2
1
1
t
t
T
G
F
Q
−
=
α
kdj/kg, (6-2) 
Bu yerda F
 
— mahsulot yuzasi, 
m
2
; G -
mahsulot massasi, 
kg;
α
- 
atrof-
muhitga berilayotgan issiqlik uzatish
 
koeffitsienti, 
kDj/(m
2
•soat•grad); T -
issiqlik 
almashinishning davomiyligi, soat
; t
1
 -
sovutilayotgan mahsulot yuzasidagi harorat, 
°S;
t
2
- sovutayotgan muhitning harorati, °S.
Mahsulotdan bug’latilayotgan namlikka sarflanayotgan issiqlik miqdori 
Q
2
, 
formula bo’yicha toPiladi. 
)
(
2
1
2
i
i
G
F
Q
−
=
σ
, (6-3) 
Bu yerda
σ
— bug’lanish koeffitsienti, 
kg/(m
2
•soat•grad); 
i
1
- to’yinish 
holatidagi havoning issiqlik ushlashiga teng bo’lgan o’rtacha haroratdagi mahsulot 
yuzasidagi issiqlik ushlashi, 
kDj/kg; i
2
-
nisbiy namlikni hisobga oluvchi 
sovutilayotgan havoning issiqlik ushlashi, 
kDj/kg.
Sovutishning jadal borishi mahsulotning fizik xossalariga, material yuzasining 
o’lchamlariga, issiqlik uzatish koeffitsienti va usuliga, material va atrof-muhitdagi 
harorat farqiga bog’liq.
Sovutilayotgan muhit bo’lib, sovuq havo, rassol, muz, gaz xizmat qilishi 
mumkin. Mahsulot bilan atrof-muhit o’rtasidagi issiqlik almashinishi ko’Pgina 
sabablarga bog’liq. 
Hisoblash uchun quyidagi issiqlik berish koeffitsienti 
α
qiymatlarini qabul 
qilish mumkin. 
Muhit
a, kDj/(m
2
•soat•grad)
Tinch turgan havo 
14—40 
Harakatdagi 
havo 
(bu yerda 
υ
 
havoning harakat tezligi, m/sek) 
8,4-42
√υ
Tinch turgan suyuqlik 
1250—2090 
Harakatdagi suyuqlik 
8370—16700 

---

142 
Mahsulotni suyuq muhitda sovutishda jarayon bir necha marta tezlashadi, 
biroq bunda mahsulotni namligini rostlash imkoniyati bo’lmaydi.
Mahsulotni havoda sovutishda mahsulotni qayta ishlashga tegishliligini 
ta’minlaydi, oxirida namlanishi, quritilishi kerakli haroratgacha yetkaziladi. 
Sovutish jarayonining davomiyligi ham katta ahamiyatga ega. Issiqlikni 
tezda tushirish va havoning tegishli namligi go’sht tanasining yuzasini sifatli 
termik ishlov berishni ta’minlash imkoniyatini yaratiladi.
SHoxli yirik mol go’shti, cho’chqa, ham qo’y tanalari, submahsulotlar va 
qush tanasi sovutiladi.
Go’sht va go’sht mahsulotlarini muzlatishda aniq chegaraviy haroratgacha 
sovutilganda mahsulot namligi kristall moddaga aylanadi. 
Haroratni Pasaytirish bilan go’shtdagi namlik muzlatiladi, jumladan har bir 
haroratning qiymati aniq muzlatilayotgan suv miqdoriga mos keladi. 
Plank hisobi bo’yicha
62-
65° S haroratda go’sht to’qimalaridagi hamma 
suv muzlaydi, biroq muzlatish jarayoni nafaqat namlikni muzlatishdan iborat 
emas, go’shtdagi boshqa fizik va kimyoviy o’zgarishlariga ham bog’liq.
Muzlatilgan namlikning miqdorini oshirish darajasi bo’yicha mahsulotning 
issiqlik o’tkazuvchanligi oshadi va muzlatish hamda sovutish jarayonlari 
mahsulot va atrof – muhit harorati farqlari kamaygunicha tezlashadi.
Muzlatish tezligi mahsulotning shakli va o’lchamiga, go’sht qatlamining 
kattaligiga, issiqlik o’tkazuvchanligiga, harorat farqiga bog’liq. Muzlatish bir va 
ikki fazali bo’lishi mumkin. 
Ikki fazali muzlatish – oldin sovutish kamerasida mahsulot 4° S 
haroratgacha sovutiladi, keyin esa muzlatish kamerasiga joylashtiriladi va -
8°S gacha muzlatiladi. Bunda havoning harorati muzlatkichda -18 do -25° S 
bo’ladi. 
Bir fazali muzlatish – bu jarayonda go’sht oyog’i va submaxsulotlari 
dastlabki sovutishga uchragan holda muzlatkichga yuboriladi.
Go’sht va go’sht mahsulotlarini sovutish va muzlatishda muhit mahsulotga 
teskari ta’sir qilmasligi kerak, mahsulotdagi issiqlik iloji boricha tez va har 
tomondan bir tekisda, mahsulot sifatiga, jarayon tezligi ta’sir qilmasligi, sovutish 
aPParatlari eksPluatatsiya uchun oddiy va qulay bo’lishi kerak. 
Muzlatish havoda, rassolda yoki sovuq tashuvchi agentlar (ammiak, freon, 
rassol), metall Plitkada tsirkulyatsiya yordamida ham amalga oshirilishi mumkin. 
Eng ko’P tarqalgani esa tunnellarda, kameralarda, shkaflarda havoni majburiy 
tsirkulyatsiyalashni qo’llash hisoblanadi.
Sun’iy sovuq olish uchun unumdorligi har xil sovutish qurilmali 
armaturalar va kommunikatsiyalar bilan hosil bo’ladigan turli xildagi sovutish 
qurilmalari – komPressorlar, kondensatorlar, bug’latkichlar, havo sovutkichlar, 
konditsionerlar va boshqa aPParatlar qo’llaniladi. 
Sovutish qurilmalarini moslamalari, ularning ishalsh PrintsiPlari va 
eksPluatatsiyasi maxsus kursda o’rganiladi va beriladi. Bu bo’limda faqat go’sht 
sanoati korxonalarida qo’llaniladigan, go’sht va go’sht mahsulotlariga sovuq 
texnologik ishlov berish uchun ba’zi mashina va aPParatlar ko’rib chiqiladi. 

---

143