I bo’lim. Konserva korxonalari jihozlari

 
ARRALASH DASTGOHLARI 
ARRALAR 
Mahsulotni maydalashni yana suyakni yoki go’sht to’qimalarini arralar 
yordamida arralash yo’li bilan amalga oshirish mumkin. 
Go’sht sanoatida tasmali, tsirkul yoki diskli arralarni qo’llaniladi. Arralash 
arraning yuzasi qalinligidan bir oz katta bo’lgan, eniga yoyilgan tishlari 
yordamida amalga oshiriladi. Statsionar va ko’tarib yuriladigan arralar bo’lishi 
mumkin. 
Tasmali arra. 
Kichik modeldagi bu arralar (50-rasm, a) go’sht 
korxonalarining xomashyo va qadoqlash tsexlarida suyakli go’shtni 0,25; 0,5 i 1 
kg

---

146 
massadagi qadoqlab o’rash uchun arralashda keng qo’llaniladi. Ular mol, qo’y yoki 
cho’chqa yarim tanasini bo’laklash va ajratishda qadoqlangan go’sht, ragu, 
sho’rvaning quruq masalliqlar to’Plami yoki go’shtli yarim tayyor fabrikatlar 
ishlab chiqarishda ishlatiladi. Bunday arralarning katta modeli o’lchamlari 
bo’yicha farq qiladi va ularni suyakdan ajratish va qadoqlashda, tanani katta 
bo’lakchalarga ajratish uchun kolbasa-konservalar ishlab chiqarishda ishlatiladi.
 
Arra cho’yan staninadan 1 iborat bo’lib, uning ichiga bir-biriga Pastga 
uzatmali 2 va yuqoriga taranglovchi 3 ikki shkiv mahkamlangan. SHkivlarga 
mashinaning asosiy ishchi organi hisoblangan cheksiz arra yuzasi (Polotno) 4 
kiydirilgan.
SHkiv 2 quvvati 1 kvt bo’lgan elektrodvigatelda 7 harakatga keltiriladi va 
750 ayl/min, shkiv diametri 355 mm, arra yuzasining harakat tezligi 14 m/sek –ni 
tashkil etadi. 
Arralash yuzasining kerakli taranglashini ta’minlovchi va o’rnatilgan vintlar 
6 yordamida vertikal bo’yicha harakatlanadigan qo’zg’aluvchan PodshiPniklarga 5 
yuqoriga taranglaydigan shkiv mahkamlangan. 
Stanina quyilishga 8 ega, unga araralash uchun go’shtni joylashtirishda 
xizmat 
qiladigan 
va 
sharikli 
PodshiPniklarda 
erkin 
harakatlanadigan, 
zanglamaydigan Po’latli stolcha 9 o’rnatiladi.
Arralashda arra yuzasining egilishini oldini olish uchun tayanch-
yo’naltiradigan rolik 10 o’rnatiladi. 
Bo’laklarni arralash uchun go’sht stolchaga joylashtiriladi, qo’l bilan ushlab 
turiladi va arralash yuzasiga stolcha bilan birgalikda siljitiladi, u yuqoridan Pastga 
harakatlanadi va shu tartibda go’shtni stolchaga siqadi. Stolchaning uzatish tezligi 
(suyakli go’shtni arralashda) taxminan 0,07—0,1 m/sek-ni tashkil etadi. 
Tasmali arra yuqori unumdorlikka ega, ixcham, qulay, turli yo’nalishda 
arralash, go’shtni qismlarga ajratish jarayonida kuch sarflanishini mexanizatsiyalash
imkoniyatini beradi. 
Bir-biriga biriktirilgan gorizontal tasmali va Plastinali transPortyorlardan bir 
nechta arralarni o’rnatishdan go’sht yarim tayyor mahsulotlari ishlab chiqarishda 
va go’shtni qadoqlash uchun oqimli mexnizatsiyalashgan liniya hosil qilish 
mumkin. Bunday liniyalar nafaqat go’sht korxonalarida, umumiy ovqatlanish 
korxonalarida ham o’rnatish mumkin. 
Tasmali arralarning kamchiligiga xizmat ko’rsatuvchi shaxsga katta xavf 
tug’dirishi jumladan, ishchi uchastkalarni to’liq yoPish imkoniyati ega emasligini 
aytish mumkin.
Arraning unumdorligi arralashdan oldingi va keyingi go’sht bo’lakchalari 
o’lchamiga va arraluvchi shaxsning malakasiga bog’liq. 
Kichik modeldagi arra unumdorligi 1000-1200 
kg/soat
-ni, tanani arralashda 
yoki yirik qadoqlashda (10-15 
kg) 
katta modeldagi arralar uchun 5 t/soatni tashkil 
etadi. Arraning unumdorligi hisoblash yo’li bilan ham toPish mumkin. 

---

147 
50- rasm. Arralar: 
a
- go’shtni arralash uchun tasmali kichik model: 1-stanina; 2-Pastga 
uzatmadigan shkiv; 
3- 
yuqoriga taranlaydigan shkiv; 
4-
arralash yuzasi 
(Polotno); 5- qo’zg’aluvchan PodshiPniklar; 
6-
o’rnatuvchi vintlar; 7-
elektrodvigatel; 8-stanina quyilishi; 
9-
qo’zg’aluvchan stolcha; 
10-
tayanch – 
yo’naltiruvchi; 
b
- tsirkulli arra: 1-stanina; 
2-
stol; 3-val; 
4-
val PodshiPniklari; 5-diskli 
(tsirkulli) arra;
6-
chegara; 7-elektrodvigatel; 8-uzatmali tasma; 
9- 
qobiq 
(kojux); 
10 –
suyakni siqish uchun moslama; 
11-
zadvijkalar; 
12-
qo’zg’aluvchan 
qobiq. 
Misol. Agar arralashgacha mol go’shti chorak o’lchamlari 20 x 30 x 50 
sm 
(o’rtacha) va chorak massasi 30 kg tashkil etsa, choraklarni 0,5 kg massali bo’lak 
qilib arralashdagi tasmali arra unumdorligini aniqlang. 
Bitta chorakdan olinadigan go’sht Portsiyasi miqdori, 60 Portsiyaga (30/0,5) 
teng, bu esa maydalanish darajasiga mos K = 4. 
Arralashgacha go’sht choragining yuzasi
G’ = 2 [(20 • 30) + (20 • 50) + (30 • 50)] = 6200 
sm
2
ga teng. 
CHorakni arralash yuzasi (II—20) formula bo’yicha
G’
i 
= 0,5G’(K—1) = 0,5 • 6200(4—1) = 9300 
sm
2
teng. 
CHorak balandligi 
N 
= 20 
sm 
bo’lganda arralashning umumiy uzunligi
465
20
9300
=
sm
= 4,65 
m –
ga teng bo’ladi. 
Arralashga uzatilayotgan go’shtning o’rtacha tezligi 
υ
 
= 0,1 
m/sek
–ga teng 
bo’lsa, bitta chorakni arralash uchun kerakli vaqt quyidagiga teng: 

---

148 
50
1
,
0
65
,
4
≈
=
t
,
sek.
Stolchaning teskari qaytishiga sarflanadigan, chorakni joylashtirish uchun 
ketgan vaqtni hisobga olganda va arralashda ularni aylantirish (ag’darish) uchun 
bitta chorakni arralashning umumiy vaqti
T = 50 + 50• 0,4• 2=90 
sek
, yoki
 
1,5
 min
-ni tashkil etadi. 
Bu yerdan olingan ma’lumotlarni o’rniga qo’yib, arra unumdorligi toPiladi:
1200
30
5
,
1
60
=
⋅
=
Q
,
kg/soat
. 
Arra elektrodvigatelining quvvati quyidagi ifoda bo’yicha aniqlanadi: 
η
υ
ϕ
1000
n
b
a
N
⋅
⋅
⋅
=
, ,
 kVt
Bu yerda 
ϕ
— arralashdagi qarshilik, 
n/m
2
; 
sovutilgan suyakli go’sht uchun
ϕ
= 100-250 
Mn/m
2
 
va muzlatilgan go’sht uchun 
ϕ
= 150-350 
Mn/m
2
; a -
arralash 
eni, 
m; b -
arralanayotgan mahsulot qalinligi (balandligi), 
m; 
υ
P
- arralash yuzasiga 
uzatish tezligi, 
m/sek; 
η
- arra uzatmasining umumiy F.I.K. (
η
 
= 0,85-0,88). 
Misol. 
Muzlatilgan go’shtni arralash uchun tasmali arra elektrodvigatelining 
quvvatini aniqlang. Bunda arralash eni 4 mm -ni, chorak qalinligi 0,2 m -ni, uzatish 
tezligi 
υ
P
= 0,04 
m/sek
-ni va uzatmaning F.I.K. 
η
= 0,85-ni tashkil etadi.
Quvvat quyidagi ifoda orqali toPiladi: 
5
,
7
85
,
0
1000
04
,
0
2
,
0
004
,
0
200000000
=
⋅
⋅
⋅
⋅
=
n
N
kVt-ni tashkil etadi.