Исследование в XXI веке январрь, 02 г 332 boshlang’ich sinf o'qituvchilik faoliyatida pedagogik nizolarni kelib
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 1 « Новости образования : исследование в XXI веке » январрь , 202 3 г 334 ularni «kichkina» deb hisoblamaydigan, talabchan, lekin adolatli o’qituvchilarni xurmat qiladilar. Katta yoshli bolalar uchun qiziqishlarining turli – tumanligi harakterilidir. Ularning bu qiziqishlari to’g’ri tarbiyalansa, ular usmirning qobiliyatlari va mayllarining rivojlanishiga jiddiy ta‘sir ko’rsatishi mumkin. O’qituvchining o’quvchi – talabalar bilan ish yoki shaxsiy ish yuzasidan ayrim vaqtlarda kelishmovchiliklari bo’lib turadi. O’quvchi atrofdagilarning ung bergan bahosiga nisbatan tanqidiy qaraydi. Uning kayfiyatidagi ranjish va ikkilanishning sababi ham ana shunda. Tasodifiy muvaffaqiyat yoki kattalarning maqtab qo’yishi bolaning o’ziga ortiqcha baho berishiga, o’ziga haddan tashqari ishonuvchanlikka, maqtanchoklikka olib keladi. Hatto, vaqtincha tasodifiy muvaffaqqiyatsizlik bolada o’z kuchiga ishonmaslikni o’ygotishi, ikkilanish, qo’rqoqlik, jur‘atsizlik va uyatchanlik hissini oshirib yuborishi mumkin. Shuning uchun o’qituvchi va tarbiyachilarning bolalar bilan bo’ladigan munosabati alohida nazokatni talab etadi. O’smirlik yoshida zaif, mustaqil emas, kichkina deb nom chiqarishdan qo’rqish xavfi kuchayadi. Muomaladagi dangallik, talabchanlik, xurmatsizlik o’quvchiga yosh bolalarga bo’lganday muomalada bo’lish, ular yaxshi tushunaman deb hisoblagan masalalar bo’yicha o’zlarining mustaqil fikrlarini aytish huquqini mensimaslik, ularning yuqori natijalarga erishishidagi kuch va imkoniyatlariga shubxalanish kabi hodisalar, odatda norozilik yoki aniq ifodalangan boshqa bir salbiy reaksiyalar, hodisalarni hosil qiladi. Ayrim o’qituvchilar hayotida sodir bo’ladigan aniq hatolar uchrab turadi. O’qituvchilar (yosh o’qituvchilar nazarda tutilayapti) bir xil o’quvchilarni (o’zlashtirayotgan) doim maqtaydilar, bashqalarni (o’zlashtirmayotgan) hamisha koyiydilar. Buning ustiga o’zlashtirmayotganlarga, odatda, o’zlashtirgan sinfdoshlariga nisbatan tez–tez va qattiq tanbex beradilar. hatto kam o’zlashtiradigan o’quvchilarni javob berishga ham kam taklif qiladilar. Mana bunday vaziyatda o’quvchilar bir – birlariga nisbatan qaram bo’lib qoladilar, o’qituvchiga nisbatan norozilik kayfiyati paydo bo’ladi. Kam o’zlashtirgan o’quvchiga «yomon» baho qo’yadi, buning ustiga bir necha ko’ngil buzar achchiq, istehzoli so’zlar ham aytiladi. Bunday holat juda ko’p o’qituvchilar hayotida uchraydi va bu hatoni o’quvchi umrbod kechirmaydi. Nizolarning kelib chiqish sabablari guruhdagi har bir shaxsning fe’l atvoridagi hatti-harakatlarida, shaxs mansub bo’lgan millat, xalq hudud xususiyatlarida namayon bo’ladi. Pedagogik nizolarning kelib chiqish sabablarini bilish va ularning oldini olish pedagogik madaniyatni rivojlantiradi. Pedagogik nizolarni yuzaga keltirmaslik uchun nizolarni, muammolarni oldini olishda o’qituvchi pedagogik qobiliyati va mahorati muhim rol o’ynaydi, o’qituvchilik ishida muvaffaqiyatga erishish uchun har bir muallim pedagogik mahoratni egallashlari zarur. Pedagogk faoliyatning samarali bo’lishi uchun o’qituvchida qobiliyatning quyidagi turlari mavjud bo’lmog’i lozim: |