часть
1
«
Новости
образования
:
исследование
в
XXI
веке
»
январрь
, 202
3
г
335
Bilish qobiliyati. O’qituvchi o’z mutaxassisligini kuchli bilishi, o’z fani sohasida
kashfiyotlarni hamisha kuzatib borishi kerak.
Tushuntira olish qobiliyati - o’quv materialini o’quvchilarga tushunarli qilib yetkazib
bera olish muammoli, nizoli mavzularni hayotiy misollar asosida tushuntirib bera olish:
Kuzatuvchanlik qobiliyati – o’quvchining tarbiyalanuvchi ichki dunyosiga kira olishi,
o’quvchi shaxsini va uning vaqtinchalik ruhiy holatlarini yaxshi tushinish bilish bilan bog’liq
bo’lgan kuzatuvchanlikka ham e’tiborini qaratish.
84
Ta’lim jarayonida o’qituvchi nizolarni yuzaga keltirmasligi uchun o’quvchini yosh va
individual xususiyatlariga ham e’tibor berish lozim. Har bir guruh talabalarini xarakteri,
tempramentiga qarab munosabatga kirishsa, o’qituvchi va o’quvchilar o’rtasida nizolar
yuzaga kelmaydi.
To’qnashuv qarama-qarshiliklar motivi. To’qnashuv qarama-qarshilik nizolar
guruhlarda, jamoalarda vujudga keladi. Shaxsning jamiyatdagi o’rni o’zini qanday tutishi
egallangan mavqeyi hech sababsiz o’z-o’zidan ro’y bermaydi. Faoliyatni amalga oshishi va
shaxs hulq atvorini tushuntirish uchun motiv tushunchasiga to’xtalamiz. Motiv aniqroq
tushuncha bo’lib, u shaxsdagi u yoki bu hulq atvorga nisbatan turgan moyillik hozirlikni
tushuntirib beruvchi sababni nazarda tutadi. To’qnashuv qarama-qarshgilik motiviga misol.
Mashhur nemis olimi Kurt Levan motivlar muammosi to’qnashuv qarama qarshiliklar
asosidaligi qo’yidagicha e’tirof etadi. Masalan, tehnika oliygohida “materiallarning
qarshiligi” nomli kurs bor bo’lib, shu kursni o’zlashtirish va undan sinovdan o’tish
ko’pchilikka osonlicha ruy bermaydi. Hali kurs boshlanmmasdanoq, yosh talabalarda shu
kurs vauning talabalariga nisbatan shunday ustanovka shakllanadiki,albatta, bu kurs qiyin
uni olib boruvchi o’qituvchi o’ta talabchan,qattiqqo’l va hakozo degan. Bunday totiv mana
necha avlod talabalar boshidan chiqayotgan holat endi aniq bir shaxs ning dars jarayonim
boshlangan keiyngi harakatlari aniq bir motivlar bilan izohlanadi va tirishqoq talaba uchun
bu fan ham boshqa fanlar qatori tinimsiz izlanishi, o’z vaqtida darslarni tayyorlashni talab
qilsa, boshqasi uchun dangasaroq talaba uchun bu darsdan qiyin dars yo’q. Ta’lim-tarbiya
jarayonidagi majburiylik O’zbekiston Respublikasida ta’limni qo’yidagi turlari majburiy
amalga oshiriladi.
maktabga ta’lim
umumiy o’rta ta’lim
o’rta mahsus kasb-hunar ta’limi maktabgacha ta’lim bola shaxsnini sog’lom va etuk, maktabda o’qishga tayyorlangan
tarzda shakllantirish maqsadini ko’zlaydi. Umumiy o’rta ta’lim bosqichlari qo’yidagicha
boshlang’ich ta’lim (1-6 sinflar) umumiy o’rta ta’lim (1-6-sinflar). Boshlang’iya ta’lim
umumiy o’rta ta’lim olish uchun zarur bo’lgan saboqlarni bilim ko’nikmalar asoslarini
takamillashtirishga qaratilgan.
84
Kаrimоvа.V. “Mustаqil fikrlаsh” mеtоdik qo„llаnmа. -T.: - 2000 y.