Axborot kommunikatsiya texnologiyalari

 
2.40-rasm. 
MATLAB standart funktsiyalari.
 
MATLAB tizimida massivlar bilan ishlash. 
MATLAB da barcha ma’lumotlar matritsa yoki massiv ko’rinishida 
(“MATLAB” so’zi inglizcha “Matrix Laboratory”, yani “Matritsali Laboratoriya” 
so’zlarining qisqartirilgan ifodasidir) tasvirlanadi. Hattoki, skalyar o’zgaruvchilarni 
umumiy holda 1x1 o’lchovli massiv (matritsa) deb qarash qabul qilingan. Shuning 
uchun ham massiv va matritsalar ustida ishlash, MATLAB da samarali ishlashda 
muhim ahamiyatga ega. Massiv – bir turdagi ma’lumotlarning raqamlangan va 
tartiblangan to’plamidir. Massivning nomi bo’lishi shart. Massivlar o’lchovi yoki 
o’lchami bilan bir-biridan farq qiladi: bir o’lchovli, ikki o’lchovli, ko’p o’lchovli.

---

86 
Massiv elementlariga murojaat qilish indekslar orqali amalgam oshriladi. 
MATLAB da massiv elementlarini raqamlash bir(1) dan boshlangani uchun 
indekslari birga teng yoki katta bo’ladi. MATLAB da massivlarning ustun-vektor, 
qator-vektor va matritsa ko’rinishlaridan foydalaniladi. Massivlar kvadrat qavslarga 
olinib yoziladi.
Ustun-vektorning har bir elementi, ya’ni har bir qatori nuqtali vergul bilan 
ajratiladi. 
>> a=[1; 3; 8] 
a = 
1 
3 
8
Qator-vektorning har bir elementi, ya’ni har bir ustuni vergul yoki bo’sh 
joy (probel) bilan ajratiladi. 
>> b=[2 5 9] 
b = 
2 5 9 
Demak, massivlarni kiritishda ustunlar vergul yoki bo’sh joy(probel) bilan 
qatorlar 
esa 
nuqtali 
vergul 
bilan 
ajratilar 
ekan. 
>> A=[1 -2 3; 2 5 -9] 
A = 
1 -2 3 
2 5 -9 
>> B=[1 -2 3; 2 5 -9; 0 7.4 0.56; -8 9 45] 
B = 
1.0000 -2.0000 3.0000 
2.0000 5.0000 -9.0000 

---

87 
0 7.4000 0.5600 
-8.0000 9.0000 45.0000 
Massiv elementlariga murojaat qilish indekslar orqali amalgam oshriladi. 
Masalan: 
>> a=[1; 3; 8]; 
>> a(3) 
ans= = 
8 
A matritsaning a
1,2
elementiga murojaat qilish: 
>> A(1,2) 
ans = 
-2 
B matritsani 6 ga skalyar ko’paytirish: 
>> H=6*B 
H = 
6.0000 -12.0000 18.0000 30.0000 
12.0000 30.0000 -54.0000 42.0000 
0 44.4000 3.3600 24.0000 
-48.0000 54.0000 270.0000 384.0000 
>> F=[1 -2 3; 2 5 -9; 2 5 8] 
F = 
1 -2 3 
2 5 -9 
2 5 8 
F matritsani 3-jarajaga ko’tarish, ya’ni F*F*F:
>> F^3 
ans = 

---

88 
99 234 342 
-276 -663 -690 
200 374 -265 
F matritsani elementlari buyicha 3-jarajaga ko’tarish, ya’ni har bir elementini: 
>> F.^3 
ans = 
1 -8 27 
8 125 -729 
8 125 512 
>> G=[2 3 12; 1 3 0; 7 0.5 4] 
G = 
2.0000 3.0000 12.0000 
1.0000 3.0000 0 
7.0000 0.5000 4.0000 
F va G matritsalarni (matritsalarni ko’paytirish qoidasiga asosan) ko’paytirish: 
>> F*G 
ans = 
21.0000 -1.5000 24.0000 
-54.0000 16.5000 -12.0000 
65.0000 25.0000 56.0000 
F va G matritsalarni qo’shish va ayirish: 
>> F+G 
ans = 
3.0000 1.0000 15.0000 
3.0000 8.0000 -9.0000 
9.0000 5.5000 12.0000 
>> F-G 
ans = 

---

89 
-1.0000 -5.0000 -9.0000 
1.0000 2.0000 -9.0000 
-5.0000 4.5000 4.0000 
Matritsalar ustida amallar bajarishda avval transponerlash, keyin darajaga 
ko’tarish, keyin ko’paytirish, keyin qo’shish va ayirish tartibi amal qiladi. 
Bundan tashqari matritsalarni rangini va teskarisini topish mumkin.