O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti a. A. Karimov

10.3. Buxgalteriyada ishni tashkil qilish 
 
Buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini hozirgi zamon talabiga to‘liq javob 
berishini ta’minlashni yana bir omili, buxgalteriya hisobi bo‘limi xodimlarini ish 
joylarini oqilona tashkil etish hisoblanadi. Buxgalteriyada xodimlar ish joyini 
oqilona tashkil etilishi, birinchidan, mehnat unumdorligini oshishiga, ikkinchidan, 
xodimlarni sog‘ligini saqlashga, uchinchidan, ortiqcha xarajatlar kamayishiga 
yordam beradi. 
19-rasm.
 Buxgalteriya hisobini tashkil etishga qo‘yiladigan asosiy talablar 
Buxgalteriya hisobi xodimlarini ish joyini oqilona tashkil etishda 
quyidagilarga ahamiyat berishi kerak bo‘ladi: 

xodimlarni yorug‘ xonalar va kerakli anjomlar bilan ta’minlanganligiga; 

buxgalteriya bo‘limi xodimlarini asosiy faoliyatlari ish joylarida amalga 
oshirilishiga; 
Buxgalteriya hisobini tashkil etishga 
qo‘yiladigan asosiy talablar 
Hisobot davridagi xo‘jalik 
operatsiyalarini hisobda to‘liq aks 
ettirish
Hisobda joriy xarajatlar va kapital 
qo‘yilmalarni alohida hisobga olish 
Daromadlar va xarajatlarni hisobot 
davrlariga to‘g‘ri olib borish 
Sintetik va analitik hisobning 
tengligi 

---

191 

xodimlarni buxgalteriya hisobi qaysi bo‘limida ishlashiga ko‘ra ish joyi 
ta’yinlanganiga. 
Masalan, bosh buxgalter va uning o‘rinbosarlariga hamda, moddiy javobgar 
shaxslar, mijozlar bilan muloqotda bo‘ladigan buxgalteriya hisobi xodimlariga 
alohida xonalar ajratilishi kerak. Sababi, buxgalteriya bo‘limi boshqa xodimlarni 
mehnat unumdorligiga shovqinlar (telefon bilan so‘zlashuvlar, mijozlar bilan 
muloqotlar) salbiy ta’sir etishi mumkin. 
Xodimlarni xona ichida ish joyini tashkil etayotganda, hujjatlarni qayta 
ishlash ketma-ketligini yoki xodimlarni ish faoliyatidagi o‘zaro aloqadorligini 
hisobga olmoq kerak. 
Xo‘jalik yurituvchi obyektlar menejment, marketing bo‘limi xodimlari 
uchun kerakli ma’lumotlarni tez va to‘g‘ri uzatilishi ham ish joyini oqilona tashkil 
etilishiga bevosita bog‘liqdir.
Buxgalteriya apparatining tuzilmasini va uning alohida bo‘linmalar bilan 
aloqa qilish shakllarini aniqlashda buxgalteriya hisobini markazlashtirilgan yoki 
markazlashtirilmagan shaklda tashkil etish to‘g‘risidagi masalani hal etish zarur.
Bosh buxgalter 
Bosh buxgalter muovini 
Bo‘limlar 
Ta’minot 
jarayoni 
hisobi 
bo‘limi 
Ishlab 
chiqarish 
jarayoni 
hisobi 
bo‘limi 
Sotish 
jarayoni 
hisobi 
bo‘limi 
Hisob 
moliya 
bo‘limi 
Ish haqi va 
unga doir 
hisob-
kitoblar 
bo‘limi 
Yig‘ma 
hisob 
bo‘limi