B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi

3.1. RANG VA BO‘YOQLAR
Rang — m oddalar chiqargan va qaytargan nu rlan ish
spektridir. Rangni birinchi bo‘lib, ingliz fizigi Isaak Nyuton ilmiy 
jihatdan asoslab beradi. U uch yoqli shisha olib, undan kichik 
teshikcha orqali tushayotgan numi o‘tkazib, tekislikka tushiradi. 
Tekislik sirtida qizil, sariq, zangori rangiar ko‘rinadi. Bu rangiar 
orasida yana bir necha (asosan uch rang) rang aralashmasidan 
hosil bo‘layotgan qo‘shimcha rangiar ham ko‘rinadi.
Xalqaro kelishuvga muvofiq, Nyuton tajribasidagi ana shu
asosiy uchta
— 
qizil, sariq, zangori ranglarni tabiatdagi asosiy
rangiar deb qabul qilinadi.
94

---

Boshqa barcha ranglar shu uch rang aralashuvidan (qo‘shi- 
lishidan) hosil b o ‘ladi. Hozirgacha 300 dan ortiq rang tusi 
aniqlangan.
Ranglar ko‘rinishiga ko‘ra 
issiq
va 
sovuq
ranglarga bo‘linadi. 
Issiq ranglar tabiatga iliqlik beruvchi, ya’ni quyosh taftini, alanga 
nafasini, qizigan buyum haroratini beruvchi qizil, zarg‘aldoq, 
sariq, pushti, jigarrang, tillarang kabilardan iboratdir.
Sovuq ranglar — qor, muz, suv, osmon rangini ifodalovchi 
y a’ni zangor rangni qizil, sariq bilan aralashtirishdan hosil 
qilinadigan — ko‘k, yashil, binafsha, havorang, zangori kabi 
ranglardan tashkil topadi. Ammo rassomlar bu ranglaming ikkala 
turidan ham o‘z asarlarini yaratishda to ‘la foydalanib, ularning 
har ikkalasidan tomoshabinga yoqadigan, odamlarda kuchli 
taassurot qoldiradigan asarlar yaratadilar.
Yorug‘likni yutish va qaytarish xossasiga ko‘ra ranglar 
xro-
matik
va 
axromatik
turlarga bo‘linadi. Oq va qora rangdan boshqa 
biron tusga ega bo‘lgan hamma ranglar xromatik ranglar qatoriga 
kiradi. Ya’ni muayyan rang tusiga ega bo‘lgan, tabiatdagi — qizil, 
zangori, sariq ranglar va ular aralashmasidan hosil bo‘lib, m a’lum 
bir rang tusini ifodalovchi ranglar