TƏSVİRİ
İNCƏSƏNƏT
YEGANƏ CƏLİLOVA
KƏMALƏ CƏFƏRZADƏ
Ümumtəhsil məktəblərinin
3-cü sinfi üçün dərslik
Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyinin
05.07.2010-cu il tarixli
973 nömrəli əmri ilə
təsdiq olunmuşdur.
3
2016
Çap üçün deyil
“TƏBİƏTİN EMALATXANASI”NDA
1. Təbiətin rəngi .
.
.
.
.
.
.
.
.
6
2. Ağ və qara rənglər .
.
.
.
.
.
.
.
8
3. Siluet
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
10
4. İsti və soyuq kolorit .
.
.
.
.
.
.
.
12
5. Təbiətdə kontrast rənglər.
.
.
.
.
.
.
14
6. Təbiətdə rəngin əhvali-ruhiyyəsi
.
.
.
.
.
16
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
18
7. Təbiətdə ritm .
.
.
.
.
.
.
.
.
20
8. İnsanın yaratdığı bəzək əşyaları
.
.
.
.
.
22
9. Xalçaları bəzəyən naxışlar
.
.
.
.
.
.
24
10. Evimizdəki qab-qacaq .
.
.
.
.
.
.
26
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
28
11. Formanın müxtəlifliyi
.
.
.
.
.
.
.
30
12. Yaxın və uzaq
.
.
.
.
.
.
.
.
31
13. Təsviri sənətdə kompozisiya .
.
.
.
.
.
32
14. Mis qablarla natürmort .
.
.
.
.
.
.
34
15. Portret .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
36
16. Məişət mövzuları .
.
.
.
.
.
.
.
37
17. Azərbaycan sənətkarları. Ə.Hacıyev, B.Mirzəzadə
.
.
38
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
40
18. Rəngkarlıq .
.
.
.
.
.
.
.
.
41
19. Qrafika
.
.
.
.
.
.
.
.
.
42
20. Dekorativ-tətbiqi sənət .
.
.
.
.
.
.
44
21. Rəssam-illüstrator .
.
.
.
.
.
.
.
46
22. Azərbaycan sənətkarları. N.İsmayılov, M. Mirqasımov
.
48
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
50
23. Memarlıq inciləri .
.
.
.
.
.
.
.
52
24. Rəssam və teatr .
.
.
.
.
.
.
.
54
25. Küçələrimizin bəzəyi — fənərlər
.
.
.
.
.
56
26. Küçə və parkdakı heykəllər
.
.
.
.
.
.
58
27. Park, bağ, bulvar .
.
.
.
.
.
.
.
60
28. Muzeylər
.
.
.
.
.
.
.
.
.
62
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
64
İNSAN TƏBİƏTDƏN ÖYRƏNİR
SƏNƏTKARIN EMALATXANASINDA
ŞƏHƏRİMİZİN İNCƏSƏNƏTİ
4
3
2
1
5
19
29
51
Müzakirə, intellektual diskussiya
Ləvazimat və tapşırıqlar
Mündəricat
Dərsliklə bağlı rəy, irad və təkliflərin bakineshr@bn.az və derslik@edu.gov.az
e-mail ünvanlarına göndərilməsi xahiş olunur. Öncədən təşəkkür edirik!
HEYDƏR ƏLİYEV
AZƏRBAYCAN XALQININ ÜMUMMİLLİ LİDERİ
Çap üçün deyil
“TƏBİƏTİN EMALATXANASI”NDA
1. Təbiətin rəngi .
.
.
.
.
.
.
.
.
6
2. Ağ və qara rənglər .
.
.
.
.
.
.
.
8
3. Siluet
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
10
4. İsti və soyuq kolorit .
.
.
.
.
.
.
.
12
5. Təbiətdə kontrast rənglər.
.
.
.
.
.
.
14
6. Təbiətdə rəngin əhvali-ruhiyyəsi
.
.
.
.
.
16
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
18
7. Təbiətdə ritm .
.
.
.
.
.
.
.
.
20
8. İnsanın yaratdığı bəzək əşyaları
.
.
.
.
.
22
9. Xalçaları bəzəyən naxışlar
.
.
.
.
.
.
24
10. Evimizdəki qab-qacaq .
.
.
.
.
.
.
26
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
28
11. Formanın müxtəlifliyi
.
.
.
.
.
.
.
30
12. Yaxın və uzaq
.
.
.
.
.
.
.
.
31
13. Təsviri sənətdə kompozisiya .
.
.
.
.
.
32
14. Mis qablarla natürmort .
.
.
.
.
.
.
34
15. Portret .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
36
16. Məişət mövzuları .
.
.
.
.
.
.
.
37
17. Azərbaycan sənətkarları. Ə.Hacıyev, B.Mirzəzadə
.
.
38
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
40
18. Rəngkarlıq .
.
.
.
.
.
.
.
.
41
19. Qrafika
.
.
.
.
.
.
.
.
.
42
20. Dekorativ-tətbiqi sənət .
.
.
.
.
.
.
44
21. Rəssam-illüstrator .
.
.
.
.
.
.
.
46
22. Azərbaycan sənətkarları. N.İsmayılov, M. Mirqasımov
.
48
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
50
23. Memarlıq inciləri .
.
.
.
.
.
.
.
52
24. Rəssam və teatr .
.
.
.
.
.
.
.
54
25. Küçələrimizin bəzəyi — fənərlər
.
.
.
.
.
56
26. Küçə və parkdakı heykəllər
.
.
.
.
.
.
58
27. Park, bağ, bulvar .
.
.
.
.
.
.
.
60
28. Muzeylər
.
.
.
.
.
.
.
.
.
62
Özünü yoxla .
.
.
.
.
.
.
.
.
64
İNSAN TƏBİƏTDƏN ÖYRƏNİR
SƏNƏTKARIN EMALATXANASINDA
ŞƏHƏRİMİZİN İNCƏSƏNƏTİ
4
3
2
1
5
19
29
51
Müzakirə, intellektual diskussiya
Ləvazimat və tapşırıqlar
Mündəricat
Dərsliklə bağlı rəy, irad və təkliflərin bakineshr@bn.az və derslik@edu.gov.az
e-mail ünvanlarına göndərilməsi xahiş olunur. Öncədən təşəkkür edirik!
HEYDƏR ƏLİYEV
AZƏRBAYCAN XALQININ ÜMUMMİLLİ LİDERİ
Çap üçün deyil
Dünyanı gözəlləşdirmək istəyənlər
təbiətlə daim təmasda olurlar.
Təbiətin gözəlliyini görmək və onu
öyrənmək ətraf aləmi dərk etməyə
kömək edir.
1
4
T
ƏBİƏTİN
EMALATXANASI”NDA
“
Çap üçün deyil
Dünyanı gözəlləşdirmək istəyənlər
təbiətlə daim təmasda olurlar.
Təbiətin gözəlliyini görmək və onu
öyrənmək ətraf aləmi dərk etməyə
kömək edir.
1
4
T
ƏBİƏTİN
EMALATXANASI”NDA
“
Çap üçün deyil
Təbiət müxtəlif rəng çalarları ilə zəngindir.
, gülləri,
ı ı
Parlaq, əlvan
rənglərə və bu rənglərin qarışığına təbiətin bütün fəsil-
lərində rast gəlinir.
Təbiət bu rənglərlə çiçəkləri
kəpənəklərin qa-
nadlar n , quşların lələklərini də boyayır.
1
TƏBİƏTİN RƏNGİ
Yaş l
qəhvəyi
və narıncı
rənglər
ı ,
Qəhvəyi,
narıncı
rənglər
Çəhrayı, sarı,
yaşıl və ağ rənglər
MÜŞAHİDƏ ET
Bənövşəyi,
yaşıl rənglər
6
7
Müşahidə etdiklərinin
rəng tərkibi haqqında danış.
Sarı
və yaşıl
rənglər
Təbiətdə rəngin rolu nədən ibarətdir?
•
•
Ətrafda hansı rəngi daha çox görmək olar?
Günəbaxanın
rəng tərkibi haqqında
nə demək olar?
Xatırla
Rənglər əsas və qarışıq olur.
Qarışıq rənglər və onların
rəng tərkibi haqqında danış.
Quaş, pastel tabaşirlər
Yay fəslini təsvir et. Təbiətdə qarışıq rənglərdə
olanları öz rəsmində göstərməyə çalış.
Obyektlərin rəng tərkibi haqqında danış.
Çap üçün deyil
Təbiət müxtəlif rəng çalarları ilə zəngindir.
, gülləri,
ı ı
Parlaq, əlvan
rənglərə və bu rənglərin qarışığına təbiətin bütün fəsil-
lərində rast gəlinir.
Təbiət bu rənglərlə çiçəkləri
kəpənəklərin qa-
nadlar n , quşların lələklərini də boyayır.
1
TƏBİƏTİN RƏNGİ
Yaş l
qəhvəyi
və narıncı
rənglər
ı ,
Qəhvəyi,
narıncı
rənglər
Çəhrayı, sarı,
yaşıl və ağ rənglər
MÜŞAHİDƏ ET
Bənövşəyi,
yaşıl rənglər
6
7
Müşahidə etdiklərinin
rəng tərkibi haqqında danış.
Sarı
və yaşıl
rənglər
Təbiətdə rəngin rolu nədən ibarətdir?
•
•
Ətrafda hansı rəngi daha çox görmək olar?
Günəbaxanın
rəng tərkibi haqqında
nə demək olar?
Xatırla
Rənglər əsas və qarışıq olur.
Qarışıq rənglər və onların
rəng tərkibi haqqında danış.
Quaş, pastel tabaşirlər
Yay fəslini təsvir et. Təbiətdə qarışıq rənglərdə
olanları öz rəsmində göstərməyə çalış.
Obyektlərin rəng tərkibi haqqında danış.
Çap üçün deyil
AĞ VƏ QARA RƏNGLƏR
Təbiətdə əlvan rənglərdən fərqlənən daha iki rəng var: ağ və qara.
Səmadakı ağ buludu, dağların zirvəsindəki qarı, çobanyastığı çiçəyini,
tarladakı pambığı təbiət ağ rəngə boyayıb.
2
MÜŞAHİDƏ ET
Təbiətdə ağ və qara rəngin yanaşı olduğunu da
görmək olar.
•
•
•
Qara rəngi boyaya əlavə
etdikdə rəsm ağır, həyəcanlı,
kədərli əhvali-ruhiyyə yaradır.
Boz rəngin qarışığı olan
təsvirdə qəmginlik, sakitlik hiss
olunur.
Ağ rəngdən daha çox istifadə
olunduqda təsvir zərif və
yüngül görünür.
Sənətkar məsləhəti
·
Təsvir zamanı ağ və qara rəngin əhəmiyyəti nədir?
Təbiətdə ağ, qara, yaxud ağ-qara rəngdə olan varlıqların rəsmini çək.
Verilmiş nümunələrdən
istifadə edə bilərsən.
rəsm zamanı
Quaş, rəngli karandaşlar, flomasterlər
Ağ rəng təsvirdə
“yüngüllük”, incəlik
yaradır.
Təsvirdə qara rəngdən daha çox
istifadə olunubsa, rəsmin rəngi
tündləşərək “ağırlaşır”.
Qaranlıq gecəni, qarğanı və kömürü isə təbiət qara rəngə boyayıb.
8
9
Bilirsənmi? Ağ rəngdən istifadə edilərək çəkilmiş təsvirlər zərifliyi və
təmizliyi ilə insanda xoş təəssürat yaradır.
Çap üçün deyil
AĞ VƏ QARA RƏNGLƏR
Təbiətdə əlvan rənglərdən fərqlənən daha iki rəng var: ağ və qara.
Səmadakı ağ buludu, dağların zirvəsindəki qarı, çobanyastığı çiçəyini,
tarladakı pambığı təbiət ağ rəngə boyayıb.
2
MÜŞAHİDƏ ET
Təbiətdə ağ və qara rəngin yanaşı olduğunu da
görmək olar.
•
•
•
Qara rəngi boyaya əlavə
etdikdə rəsm ağır, həyəcanlı,
kədərli əhvali-ruhiyyə yaradır.
Boz rəngin qarışığı olan
təsvirdə qəmginlik, sakitlik hiss
olunur.
Ağ rəngdən daha çox istifadə
olunduqda təsvir zərif və
yüngül görünür.
Sənətkar məsləhəti
·
Təsvir zamanı ağ və qara rəngin əhəmiyyəti nədir?
Təbiətdə ağ, qara, yaxud ağ-qara rəngdə olan varlıqların rəsmini çək.
Verilmiş nümunələrdən
istifadə edə bilərsən.
rəsm zamanı
Quaş, rəngli karandaşlar, flomasterlər
Ağ rəng təsvirdə
“yüngüllük”, incəlik
yaradır.
Təsvirdə qara rəngdən daha çox
istifadə olunubsa, rəsmin rəngi
tündləşərək “ağırlaşır”.
Qaranlıq gecəni, qarğanı və kömürü isə təbiət qara rəngə boyayıb.
8
9
Bilirsənmi? Ağ rəngdən istifadə edilərək çəkilmiş təsvirlər zərifliyi və
təmizliyi ilə insanda xoş təəssürat yaradır.
Çap üçün deyil
SİLUET
3
10
11
Siluet kölgəni xatırladır.
rənglə çəkilir və ya kağızdan kəsilir.
Siluet ağ fonda qara rənglə, yaxud qara fonda ağ
•
Siluet — əşyaların və fiqurların fon üzərində birrəngli təsvirinə deyilir.
Yadda saxla
Siluetə, qrafika sənəti ilə yanaşı, incəsənətin digər növlərində də rast gəl-
mək mümkündür: məsələn, rəngkarlıqda, heykəltəraşlıqda, dekorativ-
tətbiqi sənətdə və hətta teatrda...
Siluet-təsvirdə yalnız obyektin forması çəkilir: məsələn, siluet-portret adə-
tən yandan çəkilir.
Siluet-təsviri bir neçə üsulla yerinə yetirmək mümkündür. Ən sadə üsul —
qara rəngli kağızda obyektin konturu çəkilir, sonra qayçı ilə kəsilərək ağ
kağıza yapışdırılır. Eyni zamanda, çəkilmiş siluetləri tuşla da rəngləmək olar.
İstədiyin siluetləri kağızdan kəs. Siluetlər ağ kağız üzərində qara, qara kağız
üzərində ağ rəngdə ola bilər.
A4 formatlı ağ və qara vərəq
•
•
Siluetə harada rast gəlmisən?
Siluet və rəsmin
ı oxşar və fərqli cəhətləri var?
hans
Tanış ol
Kitab tərtibatında
geniş istifadə olunur.
siluet-illüstrasiyalardan
В силуэтах-изображениях рисуют только форму объектов.
Например, силуэты-портреты обычно изображаются
сбоку.
Изображения силуэтов можно выполнить несколькими
способами. Самый простой из них - нарисовать на чёрной
бумаге контуры объекта, вырезать его и приклеить на
белую бумагу. А ещё можно закрасить нарисованные
силуэты тушью.
Sənətkar məsləhəti
Bilirsənmi? Siluet-kuklalardan teatr səhnəsində də istifadə edilir. Bunun
üçün səhnədə ekran və ya divar, xüsusi işıqlandırma lazımdır. Çox zaman
kuklaları insan əlləri də əvəz edir.
Əllərin köməyi ilə sən də öz “kölgə teatrı”nı yarada bilərsən. Bunun üçün masaüstü
lampa və kölgənin düşəcəyi səth — divar kifayətdir.
Bu siluetlər hansı heyvanları xatırladır?
İsaak Levitan. “Uzun yol. Günəşli payız günü”
Çap üçün deyil
SİLUET
3
10
11
Siluet kölgəni xatırladır.
rənglə çəkilir və ya kağızdan kəsilir.
Siluet ağ fonda qara rənglə, yaxud qara fonda ağ
•
Siluet — əşyaların və fiqurların fon üzərində birrəngli təsvirinə deyilir.
Yadda saxla
Siluetə, qrafika sənəti ilə yanaşı, incəsənətin digər növlərində də rast gəl-
mək mümkündür: məsələn, rəngkarlıqda, heykəltəraşlıqda, dekorativ-
tətbiqi sənətdə və hətta teatrda...
Siluet-təsvirdə yalnız obyektin forması çəkilir: məsələn, siluet-portret adə-
tən yandan çəkilir.
Siluet-təsviri bir neçə üsulla yerinə yetirmək mümkündür. Ən sadə üsul —
qara rəngli kağızda obyektin konturu çəkilir, sonra qayçı ilə kəsilərək ağ
kağıza yapışdırılır. Eyni zamanda, çəkilmiş siluetləri tuşla da rəngləmək olar.
İstədiyin siluetləri kağızdan kəs. Siluetlər ağ kağız üzərində qara, qara kağız
üzərində ağ rəngdə ola bilər.
A4 formatlı ağ və qara vərəq
•
•
Siluetə harada rast gəlmisən?
Siluet və rəsmin
ı oxşar və fərqli cəhətləri var?
hans
Tanış ol
Kitab tərtibatında
geniş istifadə olunur.
siluet-illüstrasiyalardan
В силуэтах-изображениях рисуют только форму объектов.
Например, силуэты-портреты обычно изображаются
сбоку.
Изображения силуэтов можно выполнить несколькими
способами. Самый простой из них - нарисовать на чёрной
бумаге контуры объекта, вырезать его и приклеить на
белую бумагу. А ещё можно закрасить нарисованные
силуэты тушью.
Sənətkar məsləhəti
Bilirsənmi? Siluet-kuklalardan teatr səhnəsində də istifadə edilir. Bunun
üçün səhnədə ekran və ya divar, xüsusi işıqlandırma lazımdır. Çox zaman
kuklaları insan əlləri də əvəz edir.
Əllərin köməyi ilə sən də öz “kölgə teatrı”nı yarada bilərsən. Bunun üçün masaüstü
lampa və kölgənin düşəcəyi səth — divar kifayətdir.
Bu siluetlər hansı heyvanları xatırladır?
İsaak Levitan. “Uzun yol. Günəşli payız günü”
Çap üçün deyil
13
12
Təbiət isti və soyuq rənglərlə zəngindir.
İSTİ VƏ SOYUQ KOLORİT
4
Təbiət yarpaqları isti və soyuq rəngə boyayıb.
Onların rəng tərkibi haqqında danış.
•
•
Fon —
Əsas təsvirin arxa hissəsidir.
Kolor (color) — latın
rəng, rəng uyğunluğu deməkdir.
fransız sözüdür, dərinlik deməkdir.
sözüdür,
Yadda saxla
Ağ buludlar avi səmanı
soyuq rənglərlə bəzəyir.
m
Qürub çağı günəşin şəfəqləri
buludları isti rəngə boyayır.
MÜŞAHİDƏ ET
Rəssamlar da öz əsərlərini daha çox isti, yaxud soyuq rənglərlə yaradırlar.
Belə rəng uyğunluğu kolorit adlanır.
•
•
Hansı fəsildə
isti rənglər daha
çox olur
?
Təbiətdə isti rəngin soyuq
rəngə keçməsi və bunun əksi
nə zaman baş verir?
İsti və yaxud soyuq
koloritdə rəsm çək.
Quaş, pastel tabaşirlər
•
Rəssam Mir-Teymur
Məmmədovun kətan üzərində
yağlı boya ilə yaradılan
əsərlərinə bax və fərqini izah
et. Onların koloriti haqqında
nə demək olar?
“Yaddaş gecəsi”
Mir-Teymur Məmmədov.
“Sübh çağı”
Çap üçün deyil
13
12
Təbiət isti və soyuq rənglərlə zəngindir.
İSTİ VƏ SOYUQ KOLORİT
4
Təbiət yarpaqları isti və soyuq rəngə boyayıb.
Onların rəng tərkibi haqqında danış.
•
•
Fon —
Əsas təsvirin arxa hissəsidir.
Kolor (color) — latın
rəng, rəng uyğunluğu deməkdir.
fransız sözüdür, dərinlik deməkdir.
sözüdür,
Dostları ilə paylaş: |