ƏӘlilləәrin hüquqlarının təәmin edilməәsi
Azəәrbaycanda əәlilləәrin hüquqlarını müdafiəәsi vəә sosial
Yüklə 182,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Azəәrbaycanda əәlilləәrin hüquqlarını müdafiəәsi vəә sosial təәminatı üzrəә qanunla müəәyyəәn edilmiş işləәrin təәşəәbbüsçüsü əәlilin özüdür. ƏӘlil dövləәt orqanların müraciəәt etməәdikdəә vəә ya vaxtında müraciəәt etməәdikdəә dövləәt təәrəәfindəәn heç bir təәşəәbbüs göstəәrilmir, həәtta, əәlill şəәxsləәr vaxtında vəә ya düzgün müraciəәt etməәdikləәrinəә görəә günahlandırılır, onların hüquqları kəәskin şəәkildəә pozulur. Xarici təәcrübəәdəә isəә, bu sahəәdəә səәməәrəәli sistem qurulub. Dövləәt orqanları əәlilləәrin məәsəәləәləәrini özləәri həәll edir vəә onların idarəә vəә təәşkilatların qapılarında vəә qəәbul otaqlarında, məәhkəәməәləәrdəә günləәrləә, aylarla vəә həәtta illəәrləә süründürməәçiliyəә məәruz qalmalarına yol vermir. ƏӘlilləәrin sosial müdafiəәsinəә dair təәbdirləәr, əәlilin rəәsmi müraciəәti olmadan beləә müvafiq dövləәt orqanları təәrəәfindəәn aparılsın. İnklisiv təәhsil üzrəә qabaqcıl dünya təәcrübəәsinin imkanlarından ehtiyac olan dəәrəәcəәdəә faydalanılmır. Bu sahəәnin sürəәtləә inkişaf etdirilməәsi yolu iləә əәlil uşqaların cəәmiyyəәtəә səәməәrəәli şəәkildəә interqrasiyasına nail olmaq mümkündür. İnklusiv təәlimləәr dövləәt nəәzarəәtinəә götürülsün, tezlikləә vəә geniş əәhatəә dairəәsindəә təәtbiq olunsun.
aparılır vəә səәməәrəәli şəәkildəә əәlaqəәləәndirilməәyib. Bu da daha vacib olan bir sahəәdəә əәlilliyin qarşısının alınması imkanlarının itirilməәsidir. Azəәrbaycan cəәmiyyəәtindəә əәlilləәrəә münasibəәt normal olmadığından, valideynləәrin böyük əәksəәriyyəәti əәlil uşaqlarını evdəә saxlamağa meyllidirləәr. Bu da, əәlil uşaqların keyfiyyəәtli təәhsildəәn faydalanmaq imkanlarını vəә cəәmiyyəәtəә inteqrasiyasını daha da çəәtinləәşdirir. Eyni zamanda, əәlil uşaqlar üçün evdəә təәhsil üzrəә mütəәxəәssisləәrin cəәlb edilməәsinəә valideynləәrin maddi imkanı çatmır. Xüsusi təәlim vəә reabilitasiya məәrkəәzləәrindəә dəә mütəәxəәssisləәr çatışmır. Hazırda təәlimləәrin keyfiyyəәti, valideynləәri əәlil uşaqlarını həәmin mütəәxəәssisləәrəә etibar/həәvaləә etməәyəә inandırmaq üçün kifayəәt deyil. ƏӘlil uşaqların məәktəәbdəәn kəәnar təәhsili üzrəә təәminatlar gücləәndirilsin, bu səәhəәdəә mütəәxəәssis hazırlığına diqqəәt artırılsın. ƏӘlil üşaqların təәlim-təәrbiyəәsi iləә bağlı pedoqoji kadrların hazırlanması təәmin edilsin vəә psixoloji xidməәtləәr inkişaf etdirilsin. Cəәmiyyəәtdəә məәnəәvi-psixoloji yoxsulluğun azaldılması üzrəә xüsusi proqramlar işləәnib hazırlansın vəә həәyata keçirilsin. TSEK-ləәrdəә əәlilliyi müəәyyəәn edəәrkəәn əәlilik dəәrəәcəәləәrinin təәyin olunması iləә yanaşı həәr bir əәlilin hansı, tibbi, müalicəә- profilaktik təәminatlara ehtiyacının olması, dayaq-həәrəәkəәt məәhdudiyyəәtləәrini asanlaşdırılması üçün nəәzəәrdəә tutulan hansı avadanlıqlara vəә vasitəәləәrləә təәmin olunmasına dair ehtiyacları barəәdəә rəәy verilmir. Bu səәbəәbdəәn əәlilləәr həәmin təәminatları müvafiq dövləәt orqanalrından təәləәb edəәrkəәn ciddi çəәtinlikləәrləә üzləәşirləәr. Fəәrdi reabilitasiya üzrəә tibbi-sosial ekspertiza orqanları təәrəәfindəәn əәlilləәrəә zəәruri olan təәminatlar Rəәsmi Rəәy formasında müəәyyəәn olunsun vəә həәyata keçrilməәsi üçün müvafiq dövləәt orqanlarında hüquqi əәsas kimi qəәbul edilsin.
Azəәrbaycan cəәmiyyəәti, xüsusiləә dəә, kəәnd yerləәrindəә əәlil insanlara qarşı daha məәrhəәməәtlilik xüsusiyyəәtləәri iləә seçilir. Bu sahəәdəә daha çox təәşviqat aparılarsa, bəәləәdiyyəәləәrin köməәyiləә iləә əәhalinin fiziki iş qüvvəәsi kimi cəәlb edilməәsi vəә əәlilləәrəә fəәrdi evləәrin tikilməәsindəә könüllü iştirakı mümkündür. Lakin bu imkandan istifadəә edilmir. ƏӘgəәr fəәrdi ev tikintisi üçün təәləәb olunan materiallar dövləәt vəә ya bəәləәdiyyəә xəәtti iləә əәliləә təәqdim ediləәrsəә, kəәnd əәhalisi həәmin əәlil üçün ev tikəә biləәr. ƏӘlilləәrəә fəәrdi evləәrin tikilməәsinəә bəәləәdiyyəәləәr cəәlb edilsin vəә kəәnd əәhalisinin bu işəә cəәlb olunması təәşviq edilsin. Kəәnd yerləәrindəә ağır şəәraitdəә yayayan əәlilləәrəә yeni evləәr tikilib təәhvil verilsin.
Həәrbi, Hüquq-Mühafizəә, Təәhlükəәsizlik vəә s. dövləәt orqanlarında əәməәk haqları iləә sosial sahəәdəә çalışanların əәməәk haqları arasında ciddi fəәrqləәr vardır. Cəәmiyyəәtin sağlamlığı, təәhsili vəә sosial təәminatı güclü olmadan dövləәti qorumaq müknü deyildir. Cəәmiyyəәti sağlamlaşdıqca kriminal hallar, zorakılılqar vəә əәdaləәtsizlik azalır. Lakin hazırda Hökuməәt təәrəәfindəәn bu kimi halların aradan Sosial sferada çalışan əәlilləәrin əәməәk haqqına əәlavəәləәr müəәyyəәn edilsin. Dövləәt səәviyyəәsindəә cəәmiyyəәtin sağlamlaşdırılması istiqaməәtindəә fəәaliyəәt gücləәndirilsin.
qaldırlmasına daha çox diqqəәt yönəәldilməәli olduğu halda, baş verəәn cinaəәtləәrin vəә digəәr qanuna zidd əәməәlləәrin nəәzarəәtəә götürülməәsinəә daha çox önəәm verilir vəә daha çox da vəәsait səәrf edilir. Bu isəә, xəәrcləәməәləәrin az səәməәrəәli olması iləә cinayəәtləәrin heç dəә azalmaması iləә nəәticəәləәnir. ƏӘlilləәr hüquqlarını bilməәdikləәrindəәn onlara qarşı haqsızlıq edildiyi zaman öz hüquqlarını müdafiəә etməәkdəә çəәtinlik çəәkirləәr. Bundan başqa, bir çox hallarda əәlilləәr hüquqlarının təәmin olunmamasından xəәbəәrsiz qalaraq uzun illəәr onlara dövləәt təәrəәfindəәn qanunla nəәzəәrdəә tutulmuş imtiyazlarda istifadəә edəә bilmirləәr. Bu sahəәdəә cəәmiyyəәtdəә maarifləәndirməә işi çox aşağı səәviyyəәdəәdir. Cəәmiyyəәtdəә əәlilləәrin hüquqlarına dair geniş maarifləәndirməә işləәri aparılsın. ƏӘlillləәrləә bağlı layihəәləәrin dövləәt orqanları təәrəәfindəәn icrası zamanı ciddi korrupsiya hallarına rast gəәlinir. Dövləәt müəәssisəәləәri inhisarçılıq imkanlarından sui- istifadəә edəәrəәk, beləә layihəәləәrin icrası zamanı vəәsaitləәri asanlqıla məәnimsəәyəә bilirləәr. Xarici təәcrübəә göstəәrir ki, əәlillikləә bağlı fəәaliyyəәt göstəәrəәn qeyri-hokuməәt təәşkilatları ayrı-ayrı sahəәləәrdəә, yüksəәk keyfiyəәtli layihəәləәr icra etməәkləә, cəәmiyyəәtəә daha çox vəә real fayda veririləәr. Azəәrbaycanda bu imkandan yetəәrincəә istifadəә edilmir. ƏӘlilləәrin hüquqlarının vəә sosial müdafiəәsinin gücləәndirilməәsi üzrəә qeyri- hokuməәt təәşkilatlarının layihəәləәrinin təәşviqi vəә dəәstəәkləәməәsi gücləәndirilsin ƏӘlil uşqalar üçün xüsusi məәrkəәzləәrdəә, ev şəәraitindəә vəә məәktəәbləәrdəә ünvanlı vəә keyfiyyəәtli təәhsil imkanları olduqca zəәifdir. ƏӘlil üşaqların təәhsil imkanları genişləәndirilsin vəә bu sahəәdəә işləәrin keyfiyyəәti yüksəәldilsin ƏӘlilləәrin böyük əәksəәriyəәti, səәrbəәst həәrəәkəәt etməәk imkanları olmadığından, küçəәləәrdəә, dövləәt orqanlarının binalarında səәrbəәst daxil olmaq vəә həәrəәkəәt üçün texniki imkanların olmaması səәbəәindəәn öz hüquqlarına dair birbaşa müraciəәtləәr etməәk imkanlarından məәhrum olublar. ƏӘksəәr binalarda panduslar quraşdıılmayıb. İnkişaf etmiş ölkəәləәrdəә beləә əәlilləәrəә dövləәt vəә ictimai təәşkilatların xəәtti iləә evdəә səәyyar xidməәt göstəәrilir. Evdəәn bayıra çıxa bilməәyəәn vəә ya səәrbəәst şəәkildəә müvafiq dovləәt orqanlarının binlarına daxil ola bilməәyəәn əәlil insanlara evdəә səәyyar xidməәt göstəәrilməәsi təәmin edilsin.
4. İstifadəә olunmuş məәnbəәləәr: 1. ƏӘlil Təәşkilatları İttifaqı. (n.d.). Çıxarışlar. Retrieved 1 July, 2016, from ƏӘlil Təәşkilatları İttifaqı: http://www.udpo.az/qanunlar/cixarislar.html 2. Elgunesh, A. (2010, February 08). ƏӘlillik dəәrəәcəәsi neçəәyəә başa gəәlir? . Retrieved July 01, 2016, from Aynur Elgunesh's Blog: https://aynurelgunesh.wordpress.com/2010/02/08/%C9%99lillik- d%C9%99r%C9%99c%C9%99si-nec%C9%99y%C9%99-basa-g%C9%99lir/ 3. Faktxəәbəәr. (2015, August 05). ƏӘlillik vəәsiqəәsi necəә verilir? Retrieved July 01, 2016, from Faktxəәbəәr: http://faktxeber.com/lillik-vsiqsi-nec-verilir-_h463207.html 4. Meydan TV. (2016, January 06). Yeni əәlillik meyarları müəәyyəәn edilib. Retrieved July 01, 2016, from Meydan TV: https://www.meydan.tv/az/site/opinion/10740/Yeni-%C9%99lillik- meyarlar%C4%B1-t%C9%99sdiq-edilib.htm 5. Rəәşad, R. (2015, April 25). Qarabağ əәlilləәrinəә əәlillik hansı meyarlarla veriləәcəәk? Retrieved July 01, 2016, from Ekspress qəәzeti: http://www.anl.az/down/meqale/express/2014/aprel/02.htm 6. İbrahimqızı, N. (2013, 12 03). Qəәnirəә Paşayeva Parlamentdəә ƏӘlilləәrin problemləәrini qaldırıb. Retrieved 07 01, 2016, from sia.az: http://sia.az/ru/news/politics/380254-qenire-pasayeva- parlamentde-elillerin-problemlerini-qaldirib 7. ƏӘləәsgəәr, G. (2013, 12 09). Azəәrbaycanda əәlilləәrin 60 faizi bu statusu saxta yolla əәldəә edib - İlkin yoxlamanın NƏӘTİCƏӘSİ. Retrieved 07 01, 2016, from modern.az: http://modern.az/articles/48680/1/ 8. İltifatqızı, S. (2013, 09 12). Dünyada 1 milyard 180 milyon əәlil var. Retrieved 07 01, 2016, from azvision.az: http://az.azvision.az/Dunyada_1_milyard_180_-12548-xeber.html 9. Azadlıq. (2015, 03 02). ƏӘlilləәrin hüquqlarına qadağa qoyulub. Retrieved 07 01, 2016, from www.azadliq.info: http://www.azadliq.info/61948.html 10. CəәbrayıIlı , İ. (2014, 10 29). ƏӘlillik dəәrəәcəәləәrinin verilməәsi sahəәsindəә korrupsiya halları azalmayıb. Retrieved 07 01, 2016, from http://arxiv.gundelik-baku.com: http://arxiv.gundelik-baku.com/index.php?newsid=17159#.VxJsFvl97ct 11. Fondu, İ. H.-A. (2013, 02 14). Azəәrbaycan Respublikasının Qanunu. Retrieved 07 01, 2016, from www.azhumanrights.az: http://www.azhumanrights.az/az/normacts/1613-az399rbaycan- respubl304kasinin-qanunu.html 12. Heydəәrqızı, İ. (2012, 09 06). ƏӘlil arabaları iləә bağlı problemləәr var. Retrieved 07 01, 2016, from www.sherg.az: http://www.sherg.az/pre.php?id=54098 13. Kabineti, A. R. (2015, 12 30). “ƏӘlilliyin vəә sağlamlıq imkanlarının məәhdudluğunun müəәyyəәn olunması meyarlarına dair ƏӘsasnaməә”nin təәsdiq edilməәsi haqqında Azəәrbaycan Respublikası Nazirləәr Kabinetinin Qəәrarı. Retrieved 07 01, 2016, from e-qanun.az: http://e- qanun.az/framework/31771 14. Kaspi. (2013, 03 17). ƏӘlilləәrin iş problemi: nəә etməәli? - ARAŞDIRMA. Retrieved 07 01, 2016, from milli.az: http://news.milli.az/society/182225.html 15. Nazirliyi, A. R. (2016). ƏӘlilliyi olan şəәxsləәrin hüquqlarının müdafiəәsinəә dair Milli Fəәaliyyəәt Proqramı (2014-2018-ci illəәr). Retrieved 07 01, 2016, from ƏӘməәk vəә ƏӘhalinin Sosial Müdafiəәsi Nazirliyi: http://www.mlspp.gov.az/az/pages/280 16. Nazirliyi, A. R. (2015). Azəәrbaycan Respublikasının 2016-cı ilin dövləәt vəә icmal büdcəәləәri üzrəә layihəәləәrin təәqdimatı. Bakı: Azəәrbaycan Respublikası Maliyyəә Nazirliyi. 17. Novruzova, Ş. (2016, 01 24). İnkluziv təәhsil vəә əәlilləәrin cəәmiyyəәtəә inteqrasiyası. Retrieved 07 01, 2016, from tehsilproblemleri.com: http://www.tehsilproblemleri.com/?p=12420%20(1607)%20(1607)%20(1607)
18. Rafiqoğlu, A. (2010, 10 01). Ölkəәdəә 22.500 nəәfəәrəә yaxın I qrup əәlil var. Retrieved 07 01, 2016, from anspress.com: http://www.anspress.com/iqtisadiyyat/01-10-2010/olkede-22500- nefere-yaxin-i-qrup-elil-var 19. Teref. (2016, 03 03). Gözdəәn ƏӘlilləәr Cəәmiyyəәtindəә görəә bilməәdiyimiz problemləәr... - ŞİKAYƏӘT VAR. Retrieved 07 01, 2016, from http://teref.info: http:///manset/20114-gozden- eliller-cemiyyetinde-gore-bilmediyimiz-problemler-shkayet-var.html Yüklə 182,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|